Félagsbréf - 01.07.1962, Blaðsíða 61

FÉLAGSBRÉF
57
einhvers staðar sagt. — Flestir þeir
menn, sem leljast málsmetandi í þess-
um efnum, virðast komnir á svi])aða
skoðun og benda nú öll sólarmerki til
þess, að hér eftir muni Diekens halda
velli sem einn hinn fremsti — ef ekki
allra fremstur — skáldsagnahöfundur
heims. Samanburðarmat mikilla snill-
inga er að sjálfsögðu alltaf vafasamt
og oftasl fánýtl. Én um Dickens er það
að minnsta kosli tvímælalaust, að hann
hal'i með bókum sínum haft meiri og
raunhæfari þjóðfélagsleg áhrif en flest-
ir eða allir skáldsagnahöfundar fvrr
og síðar. Hann hervæddi hrezkt almenn-
ingsálil gegn harðýðgi og grimmd,
rétti hlut þeirra, sein minnst máttu sín,
og til hans má rekja það, að atvinnu-
rckendum hélzt ekki uppi til lengdar að
smala fátækum og nnmaðarlausum
hörnum til miskunnarlausrar vinnu-
þrælkunar í verksmiðjum. Og er þá
komið að þeirri spurningu, hvort höf-
undur, sem kemur öðru eins til leiðar,
getur ekki látið sér í léttu rúmi liggja,
hvar honum er skipað á bekk að öðru
leyti.
Frá rithöfundum í útlegð.
Ekki telst það til nýrra fyrirbrigða
1 sögu mannkynsins, að rithöfundar og
menntamenn flýi land sitt, þegar stjórn-
arfarslegt ofríki sviptir þá því andlega
frelsi, sem þeim er lífsnauðsyn. En
það er ömurlegt tákn tímanna, að hóp-
ui' slíkra manna, sem margir hverjir
voru þjóðum sínum hin hrópandi rödd
mannlegrar samvizku, liefur aldrei ver-
ið stærri en á allra síðustu árum. Það
er meira að segja svo komið, að al-
])jóðleg samtök landflótta rithöfunda
munu nú telja fleiri menn innan sinna
vébanda en nokkur einstakur félags-
skapur rithöfunda í frjálsum löndum.
Af mörgum þessara nthöfunda fara
vitanlega litlar sögur. Þeir halda dauða-
haldi í þá von, að aftur renni dagur
yfir ættland þeirra, svo að þeir geti
snúið heim, og draga fram lífið eins
og bezt gengur á meðan þeir bíða.
Aðrir hafa reynt að taka upp þráðinn
þar sem hann slitnaði, og ýmist skrifa
þeir áfram á móðurmáli sínu eða freista
þess að gerast rithöfundar á tungu
þeirra þjóða, sem hafa skotið yfir þá
skjólshúsi. — En allir eiga þessir rit-
höfundar það sameiginlegt að rækja af
fremsta megni öll tcngsl við þjóðerni
og ættjörð. Þessi andlega heimþrá segir
hvarvetna til sín — og víða með átak-
anlegum liælti — í hinum ýmsu mál-
gögnum landflótta rithöfunda.
Það orkar að sjálfsögðu ekki tví-
mælis, að flóttinn undan ofbeldinu hef-
ur ekki aðeins bjargað mörgum þessara
manna frá andlegri tortímingu, lieldur
einnig frá líkamsmeiðingum, fangels-
un og dauða. Örlög fjölmargra félaga
þeirra, sem eftir urðu, eru þar nærtæk
til sönnunar. En slíkur flótti leysir samt
engan iþann vanda, sem mestu máh
skiptir, en leiðir hins vegar liugann að