Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Blaðsíða 5

árnibergmann
Tsjekhov um Tsjekhov:
ritnöfundurinn og manneskjan
I.
Margir hafa haldið því fram að sá sem vill kynnast rithöfundi þurfi ekki
annað en lesa verk hans. Þar sé allt að finna sem máli skiptir. Ofáir
höfundar hafa líka vísað frá sér forvitni um einkahagi sína og ævisögu
með því að benda á verk sín. Tsjekhov sjálfur tekur undir þetta
sjónarmið í minnisbókum sínum. Þar segir á einum stað:
Mikil nautn er það að bera virðingu fyrir fólki! Þegar ég skoða bækur kemur
mér það ekki við, hvernig ástum höfundanna var háttað eða hvort þeir
spiluðu á spil, ég sé aðeins undraverð verk þeirra (X, 447. Hér og framvegis
er vitnað í ritsafn Tsjekhovs í 12 bindum sem út kom í Moskvu 1956).
Þessi setning er merkileg: Hún minnir á hlédrægni Tsjekhovs sjálfs og
andúð hans á óþarfa hnýsni. Hún minnir um leið á andlegt örlæti hans:
Mikil nautn er að geta borið virðingu fyrir öðrum - og þá ekki síst
starfsbræðrum. Og í þriðja lagi: Er hann ef til vill að láta liggja að því,
að það sé ekki hollt að rýna um of í ævi höfundanna sjálfra ef maður
vill ekki glutra niður virðingu sinni fyrir þeim?
En merkur höfundur sem var uppi á sendibréfaöld sleppur ekki svo
glatt með að vísa á verk sín ein saman. Þegar hann er á brott safna
menn saman hverju snifsi frá hans hendi og gefa út og allir unnendur
hans eru fegnir og glaðir, því þeir fá aldrei nóg af sínu eftirlæti. Þeir eru
líka, séu þeir sæmilega innrættir, ekki aðeins á höttum eftir því hvernig
ástamálunum var háttað eða hvort skáldið þeirra var spilafífl. Þeir
lenda í margskonar leynilögregluævintýrum þegar þeir sjá í bréfum og
öðrum persónulegum gögnum hugsanir og skoðanir sem hafa fyrr eða
1 í m a r i t u m b ó k m e n n t i r o g 1 e i k 1 i s t
3