Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Blaðsíða 79

Hann vildi sýna mönnum lífið eins og það er, hið góða og illa í marg-
breytileika sínum. í öllurn leikritum hans eru það hin mannlegu gildi
sem mest ber á. í staðinn fyrir að vera með ákveðinn boðskap er eins og
hann vilji segja: „Ef þið farið fram á boðskap, þá gerið svo vel. Minn
boðskapur gengur einmitt út á að predika ekki, dæma fólk ekki."
Samt er Ijóst að Tsjekhov hafði skoðun á hlutunum og oftast tekur
hann einhverja afstöðu með persónum sínum. Með sumum hefur hann
greinilega samúð, með öðrum ekki. í Vanja frænda er Serebrjakov pró-
fessor afhjúpaður sem loddari og Natasha í Þrem systrum er fulltrúi
hins tilfinningalausa og smekklausa, meðan Vanja frændi og systurnar
þrjár með drauma sína og langanir sem ekkert verður úr, eru greinilega
persónur að hans skapi. Þetta er þó aðeins rétt að vissu marki, því að
Tsjekhov lætur oft þær persónur sem hann hefur minni samúð með
farnast betur bæði í ástum og starfi. I lok Mávsins standa Arkadína og
Trígorín að mestu í sömu sporum og í upphafi leiksins, þrátt fyrir hlið-
arspor Trígoríns með Nínu, en elskendurnir ungu, Nína og Konstantín,
hafa séð á bak draumum sínum. Líf Vanja frænda og Sonju hefur ekki
lengur neinn tilgang, en Serebrjakov fer burt eins og ekkert hafi í
skorist. Lopakhín í Kirsuberjagarðinum er fulltrúi hinnar nýju stéttar og
tekst að komast yfir óðalssetrið, en samt er hann alls ekki ógeðfelld per-
sóna.
í leikritum Tsjekhovs standa persónurnar yfirleitt á krossgötum. Þær
horfa ýmist til baka og harma æskuárin þegar þær áttu sér enn vonir og
drauma, eða þær horfa fram og láta sig dreyma um betri framtíð.
Mávurinn er reyndar undantekning frá þessu. I því leikriti má segja
að hann sýni allan ferilinn. í fyrsta þætti er hið unga leikritaskáld Kon-
stantín að undirbúa sýningu á leikriti sínu og Nína, stúlkan sem hann
er ástfanginn af, á að leika aðalhlutverkið. Þau eru ung og eiga enn
framtíðina fyrir sér. Leikritið endar á því að Nína er orðin þriðja flokks
leikkona með ömurlega fortíð og Konstantín rífur í sundur handrit sín
og skýtur sig. Leikritið byrjar á spurningu Medvedenkos til Möshu: Af
hverju ertu alltaf svartklædd? Hún svarar: Ég syrgi rnína eigin ævi. Ég
er óhamingjusöm. Og þar með er tónninn sleginn.
í síðustu leikritunum þremur er aðaláherslan hins vegar lögð á það
augnablik á ævinni þegar menn gera sér ljóst að líf þeirra hefur ekki
orðið eins og þeir væntu í æsku. Persónurnar eru daprar og finnst þær
hafi farið á mis við eitthvað. Andrej orðar það svo í fjórða þætti Þriggja
systra:
Tímarit u m bókmenntir og leiklist
77