Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Blaðsíða 20

vinkonur sínar eða les bræðrum sínum og öðrurn harðar siðferðilegar
lexíur. Það er eins og hann óttist að alvaran gerist of frek og stefni
bréfurn hans út í prédikun eða ofurviðkvæmni. Urn þetta eru fjölmörg
dæmi í bréfum Tsjekhovs til Olgu Knipper:
Jæja, ekki ætla ég að hryggja þig, konan mín góða og fágæta. Ég elska þig og
mun elska, þótt þú svo lemjir mig með priki (XII, 472).
Vitanlega getum við lesið á bak við hálfkæringinn í bréfunum, að ekki
er allt með felldu í þessu fræga sambandi. Eins og þegar Tsjekhov
skrifar leikkonunni sinni í janúar 1901, nokkrum mánuðum áður en þau
gifta sig:
Ég kyssi báðar hendur þínar, alla þína tíu fingur og ennið og óska þér gæfu
og friðar og sem mestrar ástar, og að hún endist sem lengst eða svosem í
fimmtán ár. Hvað heldur þú, getur slík ást verið til? Ég gæti átt slíka ást, en
þú ekki... (XII, 431).
Eitthvað mætti vera með öðrum hætti en reyndin er - en samt er eins og
Tsjekhov geri ekki ráð fyrir því að svo geti orðið. Síst af öllu gerir hann
lítið úr ástinni. í minnisbók hans má finna setningu sem ætluð er
sögunni „Þrjú ár": „Má vera að reynsla okkar þegar við erum ástfangin
sé einmitt eðlilegt ástand okkar. Það ástand bendir manninum á það
hver hann ætti að vera" (X, 420). En við vitum líka að ástin í flestum
sögum hans og leikverkum er ást karls og konu sem farast á mis með
einhverjum hætti, og það er stundum engu líkara en Tsjekhov finnist að
öðruvísi geti ekki farið. Hvort sem því ræður bölsýn skoðun á langlífi
mannlegra tilfinninga eða trú á það sem einn vitur maður hefur kallað
„að kunna að meta hinar miklu fjarlægðir". Löngu áður en Tsjekhov
gekk í hjónaband (1895) skrifar hann í bréfi til Súvoríns:
Veskú, ég skal gifta mig, fyrst þér viljið. En skilmálar mínir eru þessir: Allt
verði sem áður var, það er að segja: Hún verður að búa í Moskvu en ég uppi
í sveit, og ég kem svo í heimsóknir til hennar. Ég mun ekki afbera þá
hamingju sem heldur áfram dag eftir dag, frá morgni til næsta morguns.
Þegar talað er við mig urn eitt og hið sama upp á hvern dag og í sömu
tóntegund, þá gerist ég hinn illskeyttasti. Það fýkur til dæmis illilega í mig í
félagsskap Sergéjenko, vegna þess að hann er svo líkur konu („gáfaðri og
B ] A RT U R O G F R U E M 1 L I A
18