Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.2000, Page 137

II
Daníil Kharms var dauður og horfinn en ekki öllum gleymdur.
1962 var hlákuskeið í sovésku menningarlífi sem nægði m.a. til
þess að farið var að gefa út aftur bækur sem hann skrifaði fyrir börn.
Nokkrum árum síðar birtust nokkrar gamansamar örsögur fyrir
fullorðna sem aldrei fyrr höfðu komið á prent — og þær lögðu fljótt
leið sína til annarra landa. Það var vini Kharms, heimspekingnum
Jakov Drúskin (d. 1980) að þakka að handritasafn hans hafði ekki
glatast. Það var þó ekki fyrr en með málfrelsi því sem Gorbatsjov
kom á 1986 að fyllilega kom í Ijós hvílíkan fjársjóð þetta safn hafði
að geyma í skáldskap, fyndni, grimmum húmor og heimildum um
skáldið og tíma þess.
Það safn sem hér birtist í íslenskri þýðingu geymir þekktustu
texta Daníils Kharms: obbann af örsögunum úr syrpu sem hann
nefndi „Atvik" og einu löngu söguna sem eftir hann liggur, „Gamla
konan“. Undir fyrirsögninni „Sögur og þættir“ eru ýmsir textar sem
bera því m.a. vitni að ekki er alltaf auðvelt að skipa verkum Kharms
í flokk: hér er brugðið á gamansaman leik við vini og kunningja,
sagðar undarlegar skrýtlur, farið með hlálegar og grimmar örsögur
og einnig valið úr athugasemdum um líf og list sem ef til vill áttu
að verða annað og meira. Tvö bréf fylgja með sem segja m.a. frá
hugmyndum Kharms um skáldskap. Prósaljóðin fjögur sem reka
lestina gefa því miður alltof einhliða mynd af framlagi hans til
ljóðlistar. Rímleysur eins og þessar eru sjaldgæfar í safni hans og
reyndar ekki fyrirferðarmiklar hjá rússneskum samtíðarmönnum
hans heldur. Kharms var, eins og flest önnur rússnesk skáld, mjög
með hugann við músík ljóðsins, margt yrkir hann fremur fyrir
áheyrendur en lesendur og leyfir sér þá bæði að smíða orð úr þekkj-
anlegum og merkingarbærum rótum og svo atkvæðasyrpur sem
135