Frón - 01.06.1944, Page 17

Að yrkja á íslenzku
79
Ver purpu|ratum [ exi|it,
orjnatus | suos | indu|it,
ajspergit | terram j flori[bus,
ligna sil|varum | frondi[bus.
Vorið sinn skarlatsskrúða ber
með skikkju gulls á herðum sér,
það skrýðir blómum bera grund,
blaðskrúði sveipar nakinn lund *.
Hinir fornu stuðlahættir eru annars eðlis. Auðkenni þeirra er
ekki þýðleiki og mildi heldur harðar áherzlur, mikilvægum
orðum fylgt fast eftir, skörp greining atriðisorðanna frá hinum
sem minna kveður að, ekki jafnar mjúkar línur heldur flugstígur
um fjöll og brekkur, — ákefð, móður, ástríða, ekki lull heldur
stökk:
Hvat hyggr þú brúÖi bendu,
þá er hón okkr baug sendi
varinn váðum heiðingja,
hygg ek at hón vörnuð byöi!
Hár fann ek he/ðingja
riðit í hring rauöum,
ylfskr er vegr ofcfcarr
at ríða orindi.
Vits er pörf
þeim er víða ratar,
dælt er heima hvat\
at augabragði verðr
sá er efcfci kann
ok með sno/rum sitr.
Það er auðkenni þessara hátta að hver lína hefur tvö ris eða
áherzlusamstöfur (skáletraðar hér að ofan; sérstaklega þarf
athugunar við að önnur samstafa í ‘orindi’ á að vera jafnþung
hinni fyrstu). En annars er hvorki samstöfufjöldi línunnar né
hrynjandi í föstum skorðum, heldur lagar sig eftir efni, svo að
tungan leikur ekki jafnfrjáls í neinum bragarhætti öðrum. Par
sem línan rís ljá stuðlarnir mikilvægum orðum aukinn þunga.
Ekkert fær betur skýrt muninn á stuðluðum hætti og rímuðum
en ef við ímyndum okkur að t. d. 4. lína úr lengri vísunni hér
að ofan væri komin inn í rímhátt:
Hár hún | reið í | hringnum | rauðum,
hygg ég | að hún | vörnuð | byði.
Eða 3. lína úr styttri vísunni:
Það er | mælt að | þörf sé | vits
þeim er | víða | ratar.
Eyra vort fyrir áhrifum fornhátta vorra er naumast svo
glöggt nú orðið sem skyldi, og þarf að minnsta kosti nokkurrar
tamningar við. Okkur hættir ósjálfrátt til að hneigjast að hinu
1 Strikin í latnesku vísunum eru skýrð í neðanmálsgrein á 70. bls.
hýðingin er í lauslegra lagi, enda skiptir hátturinn hér meira máli en
efnið.