Frón - 01.06.1944, Síða 57

Orðabelgur
119
Islandssögu. Hér er hrúgaS saman ævisöguágripum skólameist-
ara, fræSimanna, skálda og leirbullara, löngum upptalningum á
ritum þessara manna, prentuSum og óprentuSum, en allt yfirlit
um andlegt líf og bókmenntir aldarinnar skortir. í annan staS
er þessi þáttur svo fyrirferSarmikill aS hann ber bókina í heild
sinni ofurliSi. Sú spurning hlýtur aS vakna hjá lesanda, hverjum
þessi upptalning sé helzt ætluS, en henni er ekki auSsvaraS.
FræSimönnum er hún ónóg, enda enginn sem býst viS fullkom-
inni ritaskrá í slikri bók. En allri alþýSu manna er þessi bók-
menntaþáttur jafngagnslaus, sakir þess aS allt heildaryfirlit
vantar og lýsingar einstakra rithöfunda og verka þeirra eru svo
fátæklegar aS lesandinn fær sama sem enga leiSbeiningu um
mat á þeim eSa gildi þeirra. Yfirleitt má segja um alla mann-
fræSi bókarinnar, aS mannlýsingar og einkunnir þær sem höf-
undur velur persónum sínum halda óbrigSulli tryggS viS upp-
tuggnasta og máttlausasta orSaval íslenzkra ævisagnahöfunda.
»Hinn þjóShollasti ma8ur«, »gáfumaSur mikill og prýSilega aS
sér í öllum greinum«, »fjölhæfum gáfum gæddur«, »einn hinn
lærSasti maSur á sinni tíS«, »vel greindur og athugasamur«,
»mikilmenni aS mörgu leyti« o. s. frv. — þessar og þvílíkar
einkunnir eru meginuppistaSan í mannlýsingum bókarinnar.
Sums staSar er gripiS til hreinna neySarúrræSa, eins og þegar
sagt er um Brynjólf biskup aS hann hafi veriS talinn »einn hinn
djúplærSasti maSur í grískum og latneskum fræSum... Myndi
liann vafalaust hafa látiS mikiS eftir sig í þeim greinum, ef hann
hefSi t. d. veriS kennari í háskóla«. þau afrek sem Brynjólfur
kynni aS hafa unniS, ef öSruvísi hefSi staSiS á, koma þeim manni
aS litlu haldi sem skilja vill æviferil hans og afstöSu í sögu
Islendinga.
í þættinum um íslenzk fræSi er aS vísu getiS þeirra mannr
sem helzt áttu þátt í því aS flytja íslenzk handrit út úr landinu,
en eins og annars staSar vantar hér allt yfirlit um þær aSgerSir,
tildrög þeirra og orsakir, svo og viShorf ýmsra íslenzkra
menntamanna til handritanna og varSveizlu þeirra. Er þessi
gloppa í sögunni því merkilegri sem höfundinum er þetta mál
vel kunnugt, og í annan staS verSur tæplega bent á önnur tíSindi
í sögu íslenzkra mennta sem áhrifadrýgri hafi orSiS. HefSi því
veriS full ástæSa til aS gera þessu nokkur skil í sjálfstæSum
kafla.
SíSasti þáttur bókarinnar, sem er minnstur fyrirferSar, um