Morgunblaðið - 26.11.2015, Blaðsíða 94

94
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 2015
BÆKUR
Elvis Presley hjá tannlækni
Mig hefur lengi langað til þess að
rifja upp hvernig við Elvis urðum
vinir. Við hittumst hjá tannlækni,
svo einfalt er það, en líklega fremur
óvenjulegt. Ég get ekki sagt ná-
kvæmlega hvenær, því að ár hvert í
skólaskyldu átti ég margar setur í
tannlæknisstól heima á Sauðár-
króki, en ég get fullyrt að þetta var
eftir að Rússar gerðu innrás í Ung-
verjaland og meðan ég bar Tímann
áskrifendum í útbænum og áreið-
anlega áður en Kennedy heitinn var
skotinn. Ætli ég hafi ekki lokið blað-
burði mínum um það leyti sem Ólaf-
ur Thors kvaddi, en þá var fram-
sóknarmaður í öðru hverju húsi
fyrir utan Kirkjutorg. Þó ekki í
Bakaríinu og prestshúsinu. En
svona nákvæmni í upprifjun skiptir
engu máli, því að Elvis er alveg
tímalaus í þeim skilningi að mér
finnst ég hafa alist upp með honum
eftir að ég byrjaði í skóla. Ég held
hann sé fyrstur manna utan Skaga-
fjarðar sem ég hef bundist órjúfandi
tryggðaböndum. Og það er fjall-
grimm vissa fyrir því að ég finn
tannlæknalykt þegar ég heyri lögin
hans, og ég heyri lögin þegar ég er
hjá tannlækni. Svona er lífið gjöfult.
Við Elvis erum samt ekki vinir
eins og gengur og gerist. Við höfum
til dæmis aldrei talað saman. Við
sáumst aldrei, svo ég viti, hann hef-
ur bara sungið fyrir mig. Og á þess-
um gömlu misserum sá ég hann
stundum síðdegis á sunnudögum í
bíói hjá Munda og Boggu, en það er
liðin tíð og kemur aldrei aftur. Eftir
á að hyggja er hann eini maðurinn
sem mátti syngja í bíómynd að okk-
ar mati, drengjanna á Króknum; lík-
lega var hann samt ekki mikill leik-
ari Elvis, myndirnar voru svo sem
ekkert annað en rammi utan um
lögin hans. Enn skynja ég nærveru
Elvis ef ég hugsa til hans, hann lifir
hið innra, tengist að sumu leyti
næmu lyktarskyni sem binst ilman
æskuminninganna, líka tónfalli yf-
irleitt, vitaskuld. Og ekki síst haust-
inu, réttum, sláturtíð, jarðarberjum
í görðum, brimi og saltlykt.
Haustið var ekki einungis snjór í
fjöllum og nýjar kartöflur á diski, þá
voru líka lömbin leidd til slátrunar
um það bil sem skólinn byrjaði. Og
haustið var ekki síst heimsókn til
tannlæknis. Alls ekki síst. Get svo
sem játað hér og nú að ég var
hræddur við að fara til tannlæknis.
Ég óttaðist ekki manninn, en mér
stóð mikill stuggur af stólnum hans
og því sem raðað var umhverfis
þetta leðurklædda hægindi. Tann-
læknirinn okkar var norskur og hét
Ole Bieltvedt, í mínum huga grann-
ur og einstaklega elskulegur maður,
breiðleitur, brúnasíður og kinn-
beinahár með dökka skeggrót, fín-
lega fingur, en fjarska breiðar og
þykkar neglur, há kollvik og greiddi
hárið beint aftur, gekk með gler-
augu af því tagi að augu hans virtust
ógnarstór fyrir sjónum viðmælanda,
spangirnar svartar, þykkar og mikl-
ar. Lágvaxinn maður í hvítum slopp
með einkar þægilega rödd. Öðlingur
til orðs og handa og hætti að bora í
skemmda tönn þegar menn kveink-
uðu sér alvarlega. Rómurinn und-
arlega mjór og veiklulegur þegar
hann lagði frá sér borinn, neri sam-
an höndum og spurði: „Er það
sárt?“ og áherslan öll á sárt. Eftir á
að hyggja er auðvitað óskiljanlegt
að ég skuli hafa óttast að fara til
þessa tannlæknis…
Konan í bláa sloppnum
Nú man ég vissulega ekki hvort
hann Ole hafði konu sér til að stoðar
á stofunni, það var að minnsta kosti
örugglega ekki hún Guðný. En ég
ætla að hafa fyrir satt að einhver
kona hafi þar verið á stjái. Ég veit
að Guðrún Eyþórsdóttir vann hjá
honum og hún lærði tannsmíðar af
Bieltvedt. En ég man hins vegar
ekki eftir henni á stofunni. Kannski
klúkir þetta svona í kolli mínum af
því að nú eru konur áberandi á
tannlæknastofum. Og þetta var ekki
venjuleg klínikdama, nei og aftur
nei, feitlagin kona í bláum slopp og
batt hárið í hnút á hnakkanum sem
Stína frænka segir að hafi heitið að
taka hárið saman í frelsispung
vegna konu sem var í hvítasunnu-
söfnuðinum og puntaði sig með
þessum hætti dag hvern, frelsuð á
morgni lífsins og nú að puða hjá
guði. Hallelúja. Drottinn er minn
hirðir.
Kona í bláum slopp með frelsis-
pung á höfði, væntanlega hjá
drottni, en hver veit? Hver veit?
Kannski er hún ímyndun, vaxin upp
úr öllum þeim ævintýrum æskunnar
þar sem bláklæddar huldumeyjar
kynntust mönnum í margvíslegu
skyni. Allt í einu stendur hún í dyr-
unum eins og álfkona út úr hól og
lagði áherslu á orð sín: „Þú ert
næstur, Sölvi.“ Samt var ég einn á
biðstofunni, lítill drengur, aleinn og
næstur.
Þessi kona vísar mér inn í sótt-
hreinsaða veröld þar sem sætmullu-
leg heilbrigðislykt smýgur inn nef-
göngin og ertir skynfærin um leið
og hún skerpir á hræðslunni við þau
stálhörðu tól sem læknar beita við
tennur. Tannlæknirinn heilsar mér
kunnuglega – dóttir hans vinkona
systur minnar – brosir og segir
mjúkri rödd, áherslur samt und-
arlega seint í orðunum: „Fáðu þér
sæti, Sölvi minn.“ Hjartað slær til-
finnanlega þegar ég sest í leð-
urklæddan stól, slær hratt og ég
roðna í vöngum; leðrið dökkt og
glansandi á setunni, ögn slitið, en
klórað og sér í gult þar sem hendur
ungmenna ná fram af. Kringlóttur
lampi eins og galopinn munnur eða
innrömmuð sól beint fyrir ofan og
hverfur stundum bak við höfuð
læknisins; ský dregur fyrir sól þeg-
ar hann lýtur niður að mér. Glugg-
inn opinn og stórísar blakta fyrir
mjúkri októberkælu að utan.
Glampandi stál á borði, borar og aft-
ur borar, töngin, tanndráttar-
töngin... Vatn í glasi og þægileg
rödd: „Opna munninn.“ Ég loka
augunum, finn harðan stálodd fara
yfir tennur og narta lauslega hér og
þar og fæ gæsahúð og tungan á
undarlegu róli. Svo kemur borinn og
suðið í honum minnir á sláttinn í
gömlu fótstignu Necchi-saumavél-
inni hennar mömmu þegar hún
rennir löngu og beinu spori undan
nálinni. En Bieltvedt er ekki með
nál í spori á einhverri flík, ó nei,
ekki aldeilis. Hann hefur hönd í
munni mér. Heitir fingur teygja
munnvik út á kinn, og borinn skorð-
ast í fari sínu um leið og bóndasonur
frá Hóli í Sæmundarhlíð heilsar
manni úti á gangstétt hinum megin
við götuna og má glögglega heyra
orðaskil upp til okkar, því að þeir
hafa löngum haft hljóð í barka Hóls-
menn.
Þögnin annars ríkjandi hér inni
nema þetta undarlega stálklór í
munni sem bergmálar innávið í höf-
uðskelinni þegar tannlæknirinn
kroppar í tönn með eldhertum oddi,
og lágt málmhljóð sem verður þegar
hann leggur járnin á glerborð sér
við hlið. Svo hefst náttúrlega bann-
settur borinn aftur á loft. Hann
kemur og ég sé meðfram nefinu á
kúlulaga odd sem þegar snýst með
sínum hraða og svartar reimar á
misjafnlega stórum slaghjólum og
óttinn grópast aftast undir höfuð-
skelinni og ég býst til að grípa um
hendur tannlæknisins. Og þá, ná-
kvæmlega þá, þegar borinn byrjar
öðru sinni hæglátt nauð á svartri
skemmd og fúla hitalykt leggur upp
í nasirnar og höfuðbeinin titra, já
einmitt þá berst okkur til eyrna há-
vær tónlist: One Night With You...,
It’s Now Or Never... og borinn lýk-
ur sínu leiðindasargi undir Good
Luck Charm. Eða var það kannski
Are You Lonesome Tonight?
Elvis Presley var kominn til tann-
læknis. Þessi háværa, ágenga tón-
list, hlaðin erótískri spennu, hrá og
ofsafengin á köflum, já, þessi músík
barst okkur úr íbúðinni hans Sveins
Ásmundssonar smiðs handan við
Aðalgötuna og inn um gluggann til
okkar.…
Blueberry Hill og boruð tönn
Ég sit opinmynntur og finn þenn-
an notalega seyðing í tönn sem búið
er að bora í og væta holuna með
sótthreinsandi efni í bómull, skynja
bragðið á bleiku tannholdi og lítils
háttar sviða þegar töngin hverfur út
úr munninum með baðmullarhnoðra
blóði blandinn, nýt sefandi sviða af
því að nú liggur borinn hreyfing-
arlaus. Ljósið í hásuðri og Blue-
berry Hill í eyrunum. Fyllingin
hrúgast upp í tönninni í hröðum
takti Jailhouse Rock, og ég skolaði
munninn með Blue Suede Shoes í
hlustunum. Þurfti ekkert að borga
og gekk fagnandi út í októbersval-
ann á móti Devil In Disguise. Sam-
felld gæsahúð úr hnakkarótum og
guð má vita hvert. Trítla suður
gangstéttina og sólin syngur sitt
síðasta þegar ég þukla á amalgam-
inu með tungubroddinum. His La-
test Flame skellur á eyrum þegar
ég er fyrir utan skrifstofuna hans
Guðjóns bakara á leiðinni í skólann
aftur. Stakur fugl af óræðri tegund
tístir milli laga í garðinum hjá Ás-
grími skreðara sem nú er horfinn.
Ole Bieltvedt flutti tannlækna-
stofu sína suður á Skagfirðinga-
braut, í suðurendann hjá Valda rak-
ara, og var þá einungis eitt hús milli
okkar, Reykholt, Skagfirðingabraut
13, húsið hans Tomma í Syðribúð-
inni og Rósu Steina mótorista. Ég
fór til rakara og tannlæknis í þessu
húsi. Rakarinn snoðaði mig á vor-
dögum, en tannlæknirinn gaf mér
gaum á haustin og fram eftir vetri.
Norsk ukeblad var á borðum Bielt-
vedts sem fyrr, líka Familie Journal
og Hjemmet, gömul blöð og blaðr-
endurnar snjáðar og þvældar eftir
sveitta fingurgóma. Ásbjörn Sveins-
son var fluttur úr bænum með
grammófóninn sinn. En ekki var ég
fyrr sestur í stólinn undir mildu
uppliti Ole Bieltvedt en Elvis snar-
ast inn á sviðið í snjóhvítum fötum
með svart brilljantínhár greitt í píku
og ég heyri hann syngja.
Hvaða lag? Það má einu gilda,
kannski A Fool Such As I. Eða varð
það ef til vill The Girl Of My Best
Friend? Ég sé mjaðmahnykkina,
svitann á enninu, tryllinginn hjá
áheyrendum. Hann er greinilega í
rauðri skyrtu. Og ég gríp í höndina
á tannlækninum þegar fótstýrður
bor otar tota sínum að taug í jaxli og
truflar tónleikana. „Er það sárt?“
spyr Bieltvedt og hættir strax að
bora. Og Hard Headed Woman leit-
ar á hugann meðan amalgaminu er
troðið ofan í tönnina. Sama notalega
sótthreinsunarbragðið á tungu. Blá-
klædda konan horfin eins og sólin
bak við Tindastól eða Drangey,
kannski gengin í björgin.
Presley og hvæsandi tannborinn
Dagar handan við dægr-
in, minningamyndir í
skuggsjá tímans heitir
sjálfsævisaga Sölva
Sveinssonar, skólameist-
ara. Í bókinni bregður
Sölvi upp minningamynd-
um frá æsku og unglings-
árum á Sauðárkróki á 6.
og 7. áratug síðustu ald-
ar. Sögufélag Skagfirð-
inga gefur út. Kaflinn
hefur verið styttur.
Tannlæknahjónin Guðný og Ole Bieltvedt, tannlæknahjónin á Sauðárkróki.