Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.02.2016, Blaðsíða 22

K
ristján Þór Júlíusson
kemur eins og storm-
sveipur inn á skrif-
stofu sína. „Fyr-
irgefðu hvað ég er
seinn, við skulum vinda okkur í
þetta,“ segir hann og lætur sig falla
í leðurstólinn fyrir framan mig.
Sviptir tappa af sódavatnsflösku.
Það er í mörg horn að líta hjá heil-
brigðisráðherra þetta fimmtudags-
síðdegi enda er hann nýbúinn að
kynna endurbætur í heilsugæslunni
og umræðan þegar farin á flug í
fjölmiðlum. Á leiðinni niður í Hafn-
arhús er rætt um heilsugæsluna í
útvarpinu og á leiðinni aftur upp í
Hádegismóa er líka rætt um hana.
Ráðherra er að koma af fundi og á
leiðinni á annan fund en gefur sér
tíma til að fara yfir téðar end-
urbætur með Sunnudagsblaði
Morgunblaðsins í millitíðinni.
„Þetta mál hefur verið lengi í
undirbúningi og er hluti af verkefn-
inu sem ég kynnti fyrst opinberlega
árið 2014 undir heitinu Betri heil-
brigðisþjónusta. Það byggist í
grunninn á vinnu sem unnin var á
síðustu árum og gekk undir heitinu
Fjármögnun eftir forskrift og snýst
um að þjónusta heilsugæslunnar sé
kostnaðargreind og að það sé greitt
fyrir ákveðin verkefni sem ríkið
ákveður að kaupa,“ segir Kristján
Þór.
Úrbóta var þörf
Hann segir fyrsta verkefnið eftir að
hann tók við embætti heilbrigð-
isráðherra hafa verið að berja í
brestina í spítalaþjónustunni en síð-
an hafi menn einhent sér í að endur-
skoða heilsugæsluna enda sé hún
mikilvæg grunnstoð í kerfinu. Úr-
bóta hafi verið þörf, um það hljóti
allir að vera sammála.
Hann segir eðlilegt að skiptar
skoðanir séu um verkefnið, svo sem
fram kom strax í kjölfar blaða-
mannafundarins á fimmtudaginn.
„Við vorum alveg undir það búin og
þeir sem aðhyllast einkarekstur eða
eru andvígir honum munu örugg-
lega finna sitthvað við sitt hæfi eða
til að gagnrýna í þessum áformum.
Það breytir hins vegar ekki því, sem
ég held að allir geti verið sammála
um, sama hvar í flokki þeir standa
eða hvaða lífsskoðanir þeir hafa, að
það hlýtur að vera fagnaðarefni ef
áform ganga eftir um þrjár nýjar
heilsugæslustöðvar á höfuðborg-
arsvæðinu, þar sem við höfum ekki
séð nýja heilsugæslustöð í áratug,
þrátt fyrir um tuttugu þúsund íbúa
fjölgun. Sama hvað okkur finnst um
útfærsluna þá hljótum við að geta
glaðst saman yfir þessu og litið upp
úr skammdegisdrunganum.“
Kristján Þór er bjartsýnn á að
þessum langþráða áfanga verði náð
strax á þessu ári en áætlanir ráðu-
neytisins ganga út á það að þrjár
nýjar heilsugæslustöðvar taki til
starfa á hausti komanda.
Þokkalega bjartsýnn
Í kröfulýsingu vegna þessara
áforma er meðal annars tekið á
þáttum sem snúa að hámarksbið
eftir þjónustu, kröfum um húsnæði,
lækningatæki og annan búnað,
skipulagi lyfjamála, kröfum til
skráningar heilbrigðisupplýsinga og
samtengingum sjúkraskráa.
Kristján Þór er bjartsýnn á að
aðilar finnist til að reka þessar nýju
stöðvar, hratt og örugglega. „Ég
hef mínar upplýsingar um mat á
þörfinni frá heilbrigðisstarfs-
mönnum, bæði innan heilsugæsl-
unnar og utan, og miðað við þær er
fyllsta ástæða til að vera þokkalega
bjartsýnn á að það verði áhugi á
þessu. Svo kemur það bara í ljós í
kjölfar þeirra auglýsinga og kynn-
inga sem fram munu fara. Það verð-
ur spennandi að sjá hver áhuginn
verður og hvernig hann verður
fullnustaður.“
Í kynningu sinni vegna endurbót-
anna sagði ráðherra markmiðið með
breytingunum fyrst og fremst vera
að jafna samkeppnisstöðu Íslands
gagnvart nágrannalöndunum varð-
andi þjónustu við sjúklinga og
starfsaðstæður starfsmanna. Félag
íslenskra heimilislækna hefur sagt
að ef við ætlum að ná yngra fólki frá
útlöndum til heilsugæslunnar þá
verðum við að bjóða upp á fjöl-
breyttari rekstrarform líkt og eru
við lýði í nágrannalöndum okkar.
„Þetta er mjög mikilvægt,“ segir
Kristján Þór, „enda viljum við að
fólk geti haft meira um sinn vinnu-
stað, sinn vinnutíma og sinn frítíma
að segja. Verið sjálfs sín herrar í
þeim efnum. Sömuleiðis eru þetta
líka kröfur á hendur ríkinu sem
kaupanda þjónustunnar, það er
varðandi gæði hennar, eftirlit og svo
framvegis. Eins skyldur ríkisins til
að veita borgurunum þessa grund-
vallarþjónustu sem heilsugæslunni
er ætlað að veita og bundin er í lög.
Í lögum um heilbrigðisþjónsutu frá
árinu 2007 er mjög skýrt ákvæði um
það markmið að heilsugæslan sé
fyrsti viðkomustaður skjólstæðinga
heilbrigðiskerfisins. Álag á spít-
alana hefur verið of mikið vegna
þess að heilsugæslan hefur ekki náð
að uppfylla þessi skilyrði. Fyrir vik-
ið hefur orðið til kostnaður og bið-
listar annars staðar í kerfinu, bæði
hjá sérgreinalæknum og spítölum.“
Ráðherra gerir sér ekki vonir um
að þessar endurbætur muni leysa
þennan vanda í eitt skipti fyrir öll
en þær komi örugglega til að létta
verulega á honum. „Markmiðin eru
alveg skýr, það er að allir hafi að-
gang að sínum heimilislæknum og
að sjúklingar verði skráðir á stöðvar
en það mun hins vegar taka okkur
einhvern tíma að uppfylla þetta.
Eftir svona langt hlé, tíu ár, verður
ekki fyllt upp í þörfina á einu eða
tveimur árum. Það segir sig alveg
sjálft.“
Höfum skorið okkur úr
Hann kveðst líka vera að horfa til
þess að bjóða fólki með þekkingu og
áhuga á heilsugæslustörfum upp á
umhverfi sem stenst samanburð við
nágrannaþjóðirnar. „Í Noregi og
Danmörku er heilsugæslan að
mestu leyti einkarekin, blönduð í
Svíþjóð og Finnar eru að umturna
öllu sínu kerfi. Þessi áform eru
áfangi í þá veru að nálgast þetta fé-
lagslega norræna líkan sem flestir
eru sammála um að standa eigi vörð
um. Til þessa höfum við skorið okk-
ur úr í þessum efnum, þó svo við
eigum ágætis dæmi um einkarekst-
ur í heilsugæslunni, eins og Sala-
stöðina.“
Eins og fram hefur komið er ekki
gert ráð fyrir arðgreiðslum í hinu
nýja rekstrarformi. „Meðan við er-
um ekki með fullfjármagnað kerfi er
eðlilegt að hafa þá skilmála inni.
Þeir munu gilda um rekstur allra
heilsugæslustöðva á höfuðborg-
arsvæðinu og ég sé ekki að útlit sé
fyrir að það breytist í náinni fram-
tíð.“
Valið ekki vandamál
Kristján Þór er ekki í vafa um að
endurbæturnar muni leiða til aukins
jafnræðis innan kerfisins. „Það hef-
ur ákveðið ójafnræði verið innbyggt
í kerfið vegna þess að við höfum
verið með þrennskonar greiðslufyr-
irkomulag. Við erum með opinberu
stöðvarnar fimmtán, samninga við
einkastöðvarnar, Salastöðina og
Lágmúla, og heimilislækna utan
heilsugæslu, sem eru með samning
við Sjúkratryggingar Íslands. Mér
finnst eðlilegt og skynsamlegt að
greiðslufyrirkomulagið og fjár-
mögnunin á þessari grunnstoð sé öll
með sama hætti; að allir sitji við
sama borð. Það er í þágu sjúkling-
anna enda eiga þeir að hafa val og
eiga að geta ráðið því mestan part
hvernig fjárstreymið verður innan
kerfisins. Þetta er fyrst og fremst
skjólstæðingamiðað kerfi.“
Kristján Þór sér ekki að vanda-
mál geti hlotist af því að sjúklingar
hafi val um það til hvaða heilsu-
gæslustöðvar þeir leita og óttast
ekki að sumar stöðvar fyllist en aðr-
ar tæmist. „Af hverju skyldu allir
streyma á sömu stöðina? Er það
ekki vegna þess að hún er að veita
betri þjónustu en aðrar stöðvar?
Það hlýtur þá að verða öðrum
stöðvum hvatning til að standa sig
betur. Ég er sannfærður um að val-
frelsi sjúklinga komi til með að
bæta þjónustuna á heildina litið.
Mér er kunnugt um að stöðvarnar
sem við erum að reka á höfuðborg-
arsvæðinu í dag eru þegar byrjaðar
að búa sig undir þetta nýja um-
hverfi og mér skilst að það sé strax
farið að skila árangri. Áhrifin eru
Fyrst og fremst
skjólstæðinga-
miðað kerfi
Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra kynnti fyrir helgina endurbætur
í heilsugæslunni en höfuðmarkmiðið með þeim er að bæta þjónustu við
sjúklinga. Hann segir eðlilegt að skiptar skoðanir séu um málið en er
sjálfur ekki í nokkrum vafa um að fyrirhugaðar breytingar séu til mikilla
bóta. „Ég geng mjög stoltur fram með þetta verkefni,“ segir ráðherra.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra
segir alla hljóta að gleðjast yfir því að til
standi að opna þrjár nýjar heilsugæslu-
stöðvar á höfuðborgarsvæðinu enda þótt
menn greini ef til vill á um útfærsluna.
’Mér er kunnugt um að stöðvarnar sem við erumað reka á höfuðborgarsvæðinu í dag eru þegarbyrjaðar að búa sig undir þetta nýja umhverfi ogmér skilst að það sé strax farið að skila árangri.
með öðrum orðum farin að koma
fram. Sem er gott.“
Fagnar áhuga þjóðarinnar
Úr því maður er kominn inn á gafl
hjá heilbrigðisráðherra er ekki
hægt annað en spyrja hann út í
undirskriftasöfnun Kára Stef-
ánssonar, forstjóra Íslenskrar
erfðagreiningar, en samkvæmt nýj-
ustu fréttum hafa áttatíu þúsund
manns ritað nafn sitt á End-
urreisn.is og þar með krafist þess
að ellefu prósentum af vergri lands-
framleiðslu verði varið í íslenska
heilbrigðiskerfið.
Kristján Þór segir málið ekki
komið með formlegum hætti inn á
borð ríkisstjórnarinnar enda hafi
enginn ráðherra ennþá séð téðan
lista, aðeins heyrt af honum í fjöl-
miðlum. „Ég skil það þannig að
áskoruninni sé beint til Alþingis og
þá hljóta aðstandendur söfnunar-
innar á einhverjum tímapunkti að
koma undirskriftalistanum þangað.“
Hafandi sagt það fagnar heil-
brigðisráðherra áhuga þjóðarinnar
á því að standa vörð um íslenska
heilbrigðiskerfið. „Það er gríð-
arlegur fjöldi að leggja þessari bar-
áttu lið og í henni er fólgin mjög
skýr áskorun um það að forgangs-
raða í þágu heilbrigðismála þjóð-
arinnar. Það er ánægjulegt en á
sama tíma verða menn að skilja að
til þess að af því megi verða þarf að
sætta sig við að eitthvað annað
verði sett til hliðar. Eigi að setja
VIÐTAL
22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.2. 2016