Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.02.2016, Blaðsíða 49

Komposition eftir Svavar Guðnason frá árinu 1941.
’Ég hef bara hagsmunialmennings að leiðar-ljósi. Ekkert annað. Þettaeru alls ekki mínir hags-
munir. Það er líka þess
vegna sem málinu er
vísað frá, því ég hef ekki
ríkari kröfu. Ég er ekki
höfundarrétthafi
Kosmískt landslag eftir Svavar Guðnason frá árinu 1948. Falsað verk sem stælt er eftir verki Svavars frá 1948.
Falsað verk merkt Svavari og sagt frá árinu 1942.
„Brotið er samfellt. Þeir setja alltaf á
markaðinn nýtt og nýtt verk. Það er
engin fagmennska á bak við það.“
Ólafur Ingi segir að vinnubrögðin
sem uppboðshúsið ætti að viðhafa séu
að hafa samband við alla þá sem
hefðu keypt viðkomandi verk eða
verk sem þessir íslensku aðilar höfðu
borið inn í fyrirtækið, fengið að skoða
þau og rannsaka og þá sannfærst um
hvort þau væru fölsuð eða ekki. Fyrir
utan niðurlæginguna þá er það of
kostnaðarsamt fyrir uppboðshúsin,
bendir Ólafur á, ef málavextir eru
ekki alvarlegri en það.
Ólafur Ingi hefur verið ótrauður að
benda á verk sem hann grunar að séu
fölsuð og eru í umferð. Hann segir að
það varði hagsmuni almennings og ís-
lenskrar listasögu. „Ég hef bara
hagsmuni almennings að leiðarljósi.
Ekkert annað. Þetta eru alls ekki
mínir hagsmunir. Það er líka þess
vegna sem málinu er vísað frá því ég
hef ekki ríkari kröfu. Ég er ekki höf-
undarrétthafi, ef ég hefði ríkari kröf-
ur þá væri þetta öðruvísi og gæti þá
lagt fram að ég vildi fá þetta og hitt.“
Ólafi Inga finnst liggja beinast við
og mjög mikilvægt að höfundarrétt-
arhafar eða Myndstef í nafni þeirra
geri þá kröfu á hendur Bruun Rasm-
ussen eða dönskum yfirvöldum að
fölsuðu verkunum sem fóru í gegnum
uppboðshúsin verði útrýmt af mark-
aði.
Eftir að dómur féll í Hæstarétti í
stóra málverkafölsunarmálinu
svokallaða árið 2004 fóru öll mál-
verkin aftur til fyrri eigenda
sinna. Þau verk sem héraðs-
dómur hafði áður úrskurðað föls-
uð voru ekki merkt sérstaklega
sem fölsuð verk. Þegar þetta lá
ljóst fyrir stigu margir fram í fjöl-
miðlum og vöruðu við því að
sama staða gæti komið aftur upp,
að þessi fölsuðu verk færu aftur á
markað.
Til að koma í veg fyrir þessa
stöðu var skipaður starfshópur af
þáverandi menntamálaráðherra
sem átti að fjalla um þann vanda
sem stafar af listaverkafölsunum
og viðbrögð við honum. Sá hópur
skilaði greinargerð árið 2005. Tíu
árum síðar var skipaður annar
hópur á vegum mennta- og
menningarmálaráðuneytisins. Í
millitíðinni hefur tvívegis verið
lagt fram frumvarp til breytingar
á lögum um verslunaratvinnu
sem varðar m.a. eigendasögu
myndverks o.fl. Í hvorugt skiptið
varð frumvarpið að lögum. Í fyrra
skiptið var það flutt á 133. lög-
gjafarþingi árið 2006-2007 og í
seinna skiptið á því 135.
Núverandi nefnd mun vænt-
anlega skila skýrslu til úrbóta í
þessum málum fyrir páska, að
sögn formanns nefndarinnar, Jóns
Vilbergs Guðjónssonar, skrif-
stofustjóra í mennta- og menn-
ingarmálaráðuneyti. Jón segir
nefndina taka undir flestar til-
lögur sem sú fyrri lagði fram. Af
því má ráða að ekki hefur mikið
gerst í þessum málum í ríflega
áratug.
Nefndin á eftir að samþykkja
skýrsluna en hún fer m.a. í saum-
ana á því hvað þyrfti að gera
öðruvísi til að tryggja að fölsuð
verk fari ekki aftur á markað eins
og raunin varð.
Nefndin kemst að þeirri niður-
stöðu að: „Ófullnægjandi lagaum-
hverfi skýrði því ekki slakan ár-
angur í þeim dómsmálum sem
hafa verið höfðuð hér á landi. Á
hinn bóginn kom fram að rekja
mætti ófarir ákæruvaldsins í um-
ræddum málum til mistaka og
hugsanlega vanþekkingar á laga-
úrræðum.“ Tvennt hefði mögu-
lega getað komið í veg fyrir að
fölsuð verk hefðu farið aftur til
eigenda sinna á sínum tíma.
Ákæruvaldið hefði getað gert
kröfu um eyðleggingu á grund-
velli höfundarlaga og einnig hefði
átt að nýta sér að kalla til dóm-
kvadda matasmenn til að svara
því hvort umrædd verk væru föls-
uð. En sakborningar voru sýkn-
aðir í Hæstarétti vegna formgalla
því matsmaður var einnig aðili að
málinu. Bent er á að lögregla og
þá einkum efnahagsbrotadeild
héraðssaksóknara þurfi að hafa
þekkingu á hugverkabrotum til
að rannsaka þau. Og nefndin tel-
ur brýnt „að setja hinn neikvæða
lærdóm í handbók“.
Jón Vilberg bendir á að í Nor-
egi, Bretlandi og Svíþjóð sé sér-
stök deild innan lögreglunnar
sem rannsakar hugaverkabrot.
Slíkt kæmi að góðum notum hér.
Breyting á lögum um
verslunaratvinnu
Til að tryggja vernd neytenda á
listaverkamarkaði leggur nefndin
til breytingar á lögum um versl-
unaratvinnu. Breytingarnar eru
m.a. að gera ætti hæfniskröfur til
listaverkasala en engar sérstakar
hæfniskröfur eru gerðar til þeirra
sem reka listmunagallerí. Að gall-
eríhaldari verði ekki ábyrgðarlaus
milliliður en Jón Vilberg bendir á
að þeir sem selja notuð ökutæki
sæta meira eftirliti en galleríhald-
arar. Þá er gerð krafa um að eig-
endasaga liggi fyrir til að tryggja
neytendavernd sem er mikilvæg.
Frumkvæði að kæru er einnig
brýnt hagsmunamál. Til þess að
höfða mál þá þarf sá sem leggur
fram kæru að hafa ríka kröfu, t.d.
að vera höfundarrétthafi.
„Lagt er til að Myndstef og
Samtök myndlistarmanna fái það
hlutverk að sinna hagsmunagæslu
fyrir listamenn og erfingja þeirra
sem eiga hlut að máli. Þar sem
höfundarréttur kann að vera út-
runninn er samt gætt að sæmd-
arrétti listamannsins með því að
þessi samtök geti fylgt þessum
málum eftir fyrir dómstólum,“
segir Jón Vilberg.
NEFND UM RÁÐSTAFANIR GEGN MÁLVERKAFÖLSUN
Neikvæður lærdómur
í handbók
28.2. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
Grjótháls 10, Fiskislóð 30 og Tangarhöfða 15, Reykjavík
Lyngás 8, Garðabæ
Njarðarbraut 9, Reykjanesbæ
S: 561 4200
www.nesdekk.is
Hjólbarðaverkstæði
Bílabúðar Benna,
S: 590 2045
www.benni.is
FÁÐU AÐSTOÐ VIÐ VAL Á JEPPADEKKJUM
HJÁ SÖLUAÐILUM OKKAR UM LAND ALLT
RÉTTU JEPPADEKKIN KOMA ÞÉR ALLA LEIÐ!
Mynd tekin úr uppboðsskrá.