Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.02.2016, Blaðsíða 43

eftirmynd gerð af Frelsisstyttunni í New York.
Hik forystumanna og afskiptaleysi ýtti undir von-
gleði og bjartsýni. Þegar þetta ástand hafði varað vel
á annan mánuð sást löng lest svartra glæsivagna í lög-
reglufylgd silast í átt að heimili Deng Xiaoping. Óró-
legir formlegir valdhafar báru upp erindi sitt.
Sagt er að Deng hafi þagað um stund en svo sagt
(efnislega): Á stórum stundum hræðumst við ekki
blóð.
Fáeinum dögum síðar stefndu skriðdrekarnir inn á
torgið. Enginn veit með vissu hversu margir fórust en
getgátur eru um að ekki færri en 7.000 hafi fallið í val
vona sinna á torginu, sem kennt er við himneskan frið.
Umheimurinn var sem þrumu lostinn. En hann jafn-
aði sig með tímanum og í réttu hlutfalli við þau
viðskiptatækifæri sem opnuðust.
Eftir það hefur Kína haldið sínu striki og byggir á
tveimur kerfum sem löngum var talið að færu jafn vel
saman og olía og vatn. Kerfin eru aðskilin á samsíða
brautum. Margir hafa efast um að þess háttar skipan
fái staðist til lengdar. Ekki verður séð að valdi
kommúnistaflokksins sé ógnað. Hann fer fjölmennur
og sterkur eftir sinni braut og vitað er að miskunnar-
leysi hans er engin takmörk sett, sé honum ögrað úr
hófi fram. Það er lærdómurinn af atburðunum á Torgi
hins himneska friðar.
Ekki er frítt við að ýmsir vel staðsettir á flokks-
brautinni hafi notið góðs af því sem gerist á samsíða
brautinni og auðgast vel.
Öðru hvoru er stofnað til spillingarréttarhalda, sem
gerð eru góð skil í fjölmiðlum, sem allir eru á hendi
ríkisins.
Einstök tímamót
Og hin brautin er einnig að gera það gott. Í þessari
viku barst tilkynning sem aðeins snarbrjálaðir menn
hefðu getað spáð fyrir um. Þar sagði frá því í hvaða
borg heimsins flestir milljarðamæringar byggju. Þá
var ekki átt við milljarðamæringa mælt í íslenskum
krónum. Viðmiðunin var í dollurum og lágmarkið 130
milljarðar króna til að komast á blað. Nú hafði Peking,
höfuðborg Alþýðulýðveldisins, náð að velta New York
úr sessi.
100 slíkir milljarðamæringar búa nú í Peking en að-
eins 95 í háborg kapítalsins, New York.
Iðulega berast fréttir um það að hinir eða þessir hafi
snúið sér við í gröf sinni þegar þeim bárust þangað
ótrúleg tíðindi.
Nú vill svo til að þrír jöfrar mannkynssögunnar eru
ekki jarðaðir heldur hvíla í lofttæmdum glerkistum og
milljónir manna skoða þá árlega. Þetta eru Lenín,
sem á dvalarmetið í glerkistu, Ho Chi Minh og Mao.
Hefði einhver þeirra þriggja snúið sér við í sýningar-
kistunni við þessi tíðindi hefði það naumast farið fram
hjá neinum. En það gæti verið full ástæða til að fara
með stækkunargler yfir andlit þessara goða kommún-
ismans og kanna hvort gömul hrukka hafi tekið sig
upp eða brosvipra á vör.
Áhrif eftirlætis?
Eitt hundrað milljarðamæringar í Peking sýnir glöggt
hvað sveigjanleiki og aðlögunarhæfileikar manneskj-
unnar eru stórbrotnir.
Á Íslandi lifir enn fólk sem minnist þess tíma þegar
fátt var að hafa fyrir allan fjöldann. Flest hefur breyst
til batnaðar. En kannski ekki allt. Á fáeinum árum
höfum við öll breyst í allsherjar kröfugerðarhóp, sem
á allt, stórt og smátt, inni hjá þjóðinni sem heild. Það
breytir engu þótt ekki sé heil brú í þessari hugsun.
Helst vilja menn hafa allan þennan rétt bútasaum-
aðan í stjórnarskrá, með ótal ákvæði sem staðfesti í
útbelgdum textum að þjóðin eigi margvísleg réttindi
inni hjá sjálfri sér.
Að vísu er ekkert sagt um það í stjórnarskrám af
þessu tagi, sem breytt hefur verið úr lagaumgjörð í
óskalista, hvernig eigi að bregðast við sé óskalistanum
ekki sinnt.
Nú vill svo til að stjórnarskrá af þessu tagi liggur á
lausu. Hún gilti í gömlu Sovétríkjunum og þau eru
ekki bara hætt að nota hana, heldur er hún eins og ný
og algjörlega óbrúkuð.
Hún var langorð og lofaði öllu.
Ekkert vantaði upp á réttlætið og rétt hvers og eins.
Gamla lýðveldisstjórnarskráin, sem umboðslaust
stjórnlagaráð, sem ullaði á Hæstarétt landsins, vildi á
bak og burt, var vissulega eins og hjóm eitt hjá þeirri
sovésku.
En hvor þeirra skyldi hafa haft gagnlegri áhrif?
Morgunblaðið/Árni Sæberg
’Á fáeinum árum höfum við öll breyst íallsherjar kröfugerðarhóp, sem á allt,stórt og smátt, inni hjá þjóðinni sem heild.Það breytir engu þótt ekki sé heil brú í
þessari hugsun. Helst vilja menn hafa all-
an þennan rétt bútasaumaðan í stjórn-
arskrá, með ótal ákvæði sem staðfesti í út-
belgdum textum að þjóðin eigi margvísleg
réttindi inni hjá sjálfri sér.
28.2. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 43