Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.03.2016, Blaðsíða 32

32 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.3. 2016
FJÖLSKYLDAN Þátttaka í íþróttum getur orðið þungamiðjan í lífibarna og unglinga. Bandarísk könnun leiddi í ljós aðíþróttastarf er stór hluti af sjálfsmynd 61% pilta en
34% stúlkna og nær hámarki við 11 til 13 ára aldur.
Hluti af sjálfsmyndinni
Sjá útsölustaði Crabtree & Evelyn á www.heggis.is
Það er alkunna að íþróttastarfog annað skipulagt tóm-stundastarf getur haft marg-
vísleg jákvæð áhrif á börn og ung-
linga. Hafa rannsóknir þannig sýnt
fram á jákvæð áhrif á námsárangur,
andlega líðan og félagslega virkni
sem og minni líkur á reykingum og
drykkju ef börn fá að stunda eitt-
hvað uppbyggilegt utan skólatíma.
En málið er ekki svona einfalt, að
sögn Viðars Halldórssonar. Viðar er
lektor í félagsfræði við Háskóla Ís-
lands og hefur gert ítarlegar rann-
sóknir á íþróttastarfi barna. „Það
eitt að stunda íþróttir hefur lítið að
segja um þau jákvæðu áhrif sem
sóst er eftir og skiptir máli í hvers
konar félagslegu umhverfi íþrótta-
starfið fer fram. Börn og unglingar
sem stunda íþróttir utan íþrótta-
félaga, t.d. með því að hitta félagana
reglulega til að spila körfubolta,
virðast ekki njóta sömu jákvæðu
áhrifa á lífsstíl og viðhorf og þau sem
taka þátt í skiplögðu íþróttastarfi.“
Viðar segir líklegustu skýringuna
á þessu að í gegnum starf íþrótta-
félaganna fái börnin aga og aðhald
og smitist af þeim gildum og hefðum
sem skapast hafa hjá félögunum í
gegnum tíðina. „Þau eru undir leið-
sögn fullorðins þjálfara, sem oft er
með töluverða sérþekkingu og
menntun á sínu sviði, og að auki eru
foreldrarnir alla jafna virkir þátttak-
endur í starfinu.“
Þar með er ekki öll sagan sögð,
heldur virðast áhrif íþróttastarfsins
mismunandi eftir löndum og heims-
hlutum. „Það á til dæmis við í lönd-
um Austur-Evrópu en þar geta
áhrifin jafnvel verið þveröfug, þar
sem líkur eru á að þátttaka ung-
menna í íþróttastarfi tengist aukinni
áfengisneyslu. En það er ekki heldur
hægt að segja að það sé endilega
óæskilegt að börn stundi íþróttir ut-
an íþróttafélaga, því þar læra þau að
taka ákvarðanir og leysa úr mál-
unum, skipta í lið, fylgja reglum og
taka á þeim vandamálum sem upp
koma – á eigin forsendum.“
Atvinnuvæðing leiksins
Fleira hangir á spýtunni. Greina má
merki þess að hjá sumum íþrótta-
félögum sé íþróttastarf barna í vax-
andi mæli skipulagt með það fyrir
augum að búa til afreksfólk. Mörg
börn, og einnig marga foreldra,
dreymir um að búa til litla knatt-
spyrnu- eða handboltastjörnu þar
sem framtíðar „atvinnumennska“
verður útgangspunkturinn í íþrótta-
starfinu. Birtist þetta meðal annars í
tíðari æfingum en áður hjá yngri
hópunum. Er Viðar ekki svo viss um
að þetta sé æskileg þróun, bæði hvað
varðar jákvæðu áhrifin á þroska og
lífsvenjur barnanna og líka hvað
varðar árangur úti á vellinum þegar
komið er í efstu flokka. „Það er talað
um atvinnuvæðingu leiksins í þessu
tilliti, þar sem ofuráhersla er lögð á
að sigra frekar en að hafa einfald-
lega gaman af leiknum. Þessi nálgun
getur verið óæskileg og m.a. leitt til
ofþjálfunar, álagsmeiðsla, kvíða, át-
röskunar og brottfalls úr íþrótta-
starfinu, en að sama skapi skapað
einstaka leikmenn sem gengur vel
úti á vellinum,“ útskýrir Viðar.
Er það einmitt rétt blanda at-
vinnumennsku og leiks, að sögn Við-
ars, sem kann að skýra góðan árang-
ur íslenskra landsliða í alþjóðlegum
keppnum. „Það má halda því fram að
íslensku atvinnumennirnir búi enn
yfir einhvers konar „hreinleika“ og
iðki íþrótt sína ekki aðeins til að
sigra andstæðinginn heldur vegna
þess að þeir eru að gera eittthvað
sem þeir elska að gera. Íslensku
landsliðin, sem nú er að ná miklum
árangri á alþjóðavettvangi, einkenn-
ast af vinskap og jákvæðri stemn-
ingu og virðast fyrir vikið standa
betur að vígi á mótum. Er skemmst
að minnast evrópskra stórliða, eins
og Chelsea, Manchester United eða
Real Madrid, sem nú um stundir
hafa á að skipa frábærum knatt-
spyrnumönnum en virðast ekki ná
árangri því það vantar einhverja
gleði, stemningu og vinskap í leik-
inn.“
Fara börnin of
oft á æfingar?
Viðar segir börn sem stunda íþróttir til að njóta leiksins geta flosnað upp úr íþróttastarfinu þegar álagið eykst.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Greina má merki um aukinn metnað í íþróttastarfi
barna. Æfingatímum fjölgar og atvinnumennska
er útgangspunkturinn. Viðar Halldórsson er ekki
viss um að þetta sé æskileg þróun.
Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
fjórum sinnum í viku eða oftar, en
hjá þeim sem æfa einu sinni til
þrisvar í viku. Má álykta að þessi
skuldbinding að taka mjög virkan
Hvað er of mikið og hvað of lítið?
Viðar segir að íþróttafélögin
þurfi að huga að því að börn og
ungmenni fái örugglega að stunda
sínar íþróttir á sínum forsendum.
Þeir sem vilja geta þá æft af meiri
alvöru, en hinir sem vilja ekki
sinna íþróttinni af sama kappi
heldur fyrst og fremst spila ánægj-
unnar vegna geti fundið sér ein-
hvern farveg, í stað þess að detta
út úr íþróttastarfinu eins og vill
gerast þegar menntaskólaárin
nálgast og æfingar verða mun tíð-
ari.
Á móti bendir Viðar á að þó það
virðist margt varasamt við að
börn æfi íþróttir af of mikilli hörku
þá geti það líka gerst að jákvæðu
áhrifin af íþróttastarfinu minnki
eða hverfi ef íþróttunum er ekki
sinnt af nægilegri kostgæfni. „Hið
jákvæða uppeldislega gildi íþrótta
ungmenna í 8. og 10. bekk virðist
til dæmis meira hjá þeim sem æfa
SUMIR VILJA ÆFA MINNA, AÐRIR MEIRA
Jákvæð áhrif íþrótta virðast aukast með tíðari ástundun. Mynd úr safni.
Morgunblaðið/Ernir
Þarf að finna öllum farveg
þátt í skipulögðu íþróttastarfi hafi
mikið að segja varðandi gildi
íþrótta fyrir iðkendur á þessum
aldri.“