Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.03.2016, Blaðsíða 41

27.3. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 41
Hólshraun 3 · 220 Hafnarjörður · Símar 555-1810, 565-1810 · Fax: 565-2367 · veislulist@veislulist.is · www.veislulist.is
Við sendum
hádegismat í bökkum
og kantínum til fyrirtækja
og stofnana alla daga ársins!
Boðið er upp á sjö valrétti á virkum dögum:
Tvo aðalrétti, þrjá aukarétti, heilsurétt og ávaxtabakka.
Aðalréttirnir eru breytilegir frá degi til dags.
Matseðill og nánari upplýsingar á veislulist.is
Fjölbreyttur matseðill
og valréttir alla daga
SKÚTAN
HÁDEGISMATUR
Í FYRIRTÆKI OG STOFNANIR
VINSÆLT - HEILSUBAKKAR
Heilsubakkar eru réttir sem samanstanda af léttu fæði
hann starfaði fyrir Ríkarð hafi hann
skorið út stóran hluta þeirra verka
„sem bera stafi Ríkarðs, RJ“. Stað-
festist þetta af samanburðarrann-
sóknum, er um að ræða merkilegt
inngrip Beckmanns í margra alda
gamla tréskurðarhefð á landinu. Í
mörg ár vann hann einnig að því að
skera út tréverk á eftirsótt sófasett
teiknuð af Max Jeppesen, en fram-
leidd í húsgagnaverksmiðjunni Víði,
án þess að framlags hans væri sér-
staklega getið. Við þetta má bæta að
Beckmann, sem alinn var upp við
meistarakerfi og stranga verka-
skiptingu gömlu þýsku iðngildanna,
hefði örugglega ekki séð neitt at-
hugavert við þessa tilhögun.
Allt um það er ekki hlaupið að því
að draga upp skýra mynd af hrein-
ræktuðum myndverkum Wilhelms
Beckmanns við upphaf 21stu aldar.
Fyrir það fyrsta eru þessi verk hans
bæði ósamstæð og ekki ýkja mörg,
sem takmarkar nokkuð svigrúm
túlkandans. Á skrá svonefndrar
Beckmannstofnunar í Kópavogi eru,
auk nytjahluta og kirkjuskreytis,
u.þ.b. 20 veigamiklir skúlptúrar úr
viði, steini og gifsi, bæði frístandandi
og lágmyndir, sex plaköt (þrykkt af
viðarplötum), tvær grafíkmyndir, og
nokkur málverk og teikningar. Mörg
myndverk Beckmanns, gerð í
Þýskalandi fyrir 1935, hafa ekki enn
komið í leitirnar, en sem kunnugt er
var heimaborg hans, Hamborg, að
mestu lögð í rúst í lok heimstyrj-
aldar. Síðan er við ýmsa fordóma að
etja, því hvorki kirkjulist eða mynd-
skurður þykja eiga brýnt erindi við
samtímann.
Myndskurður þýskra
meistara
Þótt kirkjulist og tréskurður séu ekki
hluti af framsæknum skúlptúr á
20stu öld, og þá á ég aðallega við arf-
leifð kúbista og konstrúktífista, þá er
löng hefð fyrir hvorttveggja í norður-
þýskri list, þar sem eru rætur Beck-
manns. Hinir stóru meistarar got-
neska skúlptúrsins í Þýskalandi voru
einmitt norðurþýskir tréskurðar-
menn á borð við Tilman Riemen-
schneider (um 1460-1531), Veit Stoss
(um 1447-1533) og Georg Erhart (um
1460-1540, en þeir unnu jöfnum hönd-
um stórbrotnar altaristöflur, frí-
standandi skúlptúra og margs konar
skrautmuni fyrir hertoga og kirkjur í
Norður-Þýskalandi og Póllandi. Þeg-
ar Beckmann hóf nám í tréskurði,
fjórtán ára gamall, var það hjá ágæt-
um myndskera, Karl Olde að nafni,
sem hafði einmitt viðurværi sitt
mestmegis af kirkjulist.
Norðurþýska tréskurðarhefðin
gat einnig af sér þann listamann
þýskan sem Beckmann hafði í mest-
um hávegum, ef marka má orð hans
og gjörðir. Þetta var Ernst Barlach
(1870-1938), sem verður að telja
meðal merkustu fulltrúa þýskrar
höggmyndalistar á fyrri hluta 20stu
aldar. Hann var í senn völundur til
verka, ástríðufullur expressjónisti
og djúpt þenkjandi mannvinur sem
vildi með verkum sínum lýsa hvort-
tveggja mikilfengleika og veik-
leikum mannsins. Þótt Barlach væri
ekki trúaður í venjulegum skilningi,
fela mörg útskurðarverka hans í sér
eftirlöngun í æðri verund eða sann-
leika. Því reyndist honum auðvelt að
samsama hugmyndaheim sinn og
píetisma þýsku kirkjunnar við upp-
haf tuttugustu aldar. En á endanum
kom mannúðarboðskapur Barlachs
honum í koll. Um það leyti sem
Beckmann flýði Þýskaland, gengu
nasistar milli bols og höfuðs á þessu
átrúnaðargoði hans. Verk eftir Bar-
lach voru fjarlægð úr kirkjum og
söfnum, leikrit hans og ljóð bönnuð,
og honum gert erfitt að starfa áfram
að list sinni. Er haft fyrir satt að
þessar hremmingar hafi, framar
öðru, dregið listamanninn til dauða
árið 1938.
Einsemdin og lífsnautnin
Að skera út altaristöflur, skírnar-
fonta, minningartöflur, ljósasúlur og
stikur fyrir kirkjur var Wilhelm
Ernst Beckmann því ekki einskært
neyðarbrauð, heldur hluti af langri
hefð í þýskum tréskúlptúr. Og þótt
Barlach væri Beckmann sannarlega
hjartfólginn, er hann ekki eini
áhrifavaldurinn þegar kemur að efn-
isvali og úrvinnslu. Vissulega örlar á
harmrænum áherslum Barlachs á
einsemd mannsins í stökum verkum
Beckmanns. En Beckmann leitar
víðar fanga, bæði í gamalli gotneskri
list (sjá altaristöfluna í Kópavogs-
kirkju) og nýrri skúlptúr þýskum,
t.a.m. Lehmbruck, (s.m. „Kona“,
1935) og bosmamikil „Kona“ hans í
Bókasafni Kópavogs (1950-65) gæti
sem best verið komin úr smiðju
franska myndhöggvarans Maillol.
Raunar mætti halda því fram að
áhrifamestu tréskúlptúrar Beck-
manns væru dramatísk tilbrigði um
konuna og lífsnautnina fremur en ei-
lífðarboðskapinn.
Það er eindregin skoðun þess sem
þetta skrifar, að listsköpun og hand-
verk Beckmanns verðskuldi nánari
skoðun og umfjöllun. Skreytilist
hans er brýnt að skoða í heild sinni,
bæði með tilliti til eigin verðleika og
íslenskrar tréskurðarhefðar. Kirkju-
listaverk hans mætti einnig gaum-
gæfa í heild sinni. Plaköt Beck-
manns eru sömuleiðis merkilegt
framlag til grafískrar hönnunar á Ís-
landi á fjórða áratug aldarinnar.
Loks mætti setja saman áhrifamikla
yfirlitssýningu á bestu tréskúlptúr-
um listamannsins; jafnvel skoða
hann í samhengi íslenskrar högg-
myndalistar á fjórða og fimmta ára-
tugnum.
„En þær fáu teikningar sem fundist
hafa eftir hann eru prýðisgóðar…“
Kona, verk sem Beckmann skar út í
við á árunum 1950-1965.
’Það er eindregin skoðun þess sem þetta skrifar, aðlistsköpun og handverk Beckmanns verðskuldi nán-ari skoðun og umfjöllun. Skreytilist hans er brýnt aðskoða í heild sinni, bæði með tilliti til eigin verðleika og
íslenskrar tréskurðarhefðar. Kirkjulistaverk hans mætti
einnig gaumgæfa í heild sinni.
Ein af hinum kraftmiklu, þrívíðu kven-
myndum sem Beckmann skar út í tré.
Útskorinn stöpull með letri og mynd-
um; Beckmann þótti afar fjölhæfur.
Lágmynd af manni, konu og engli. Á
skírnarfonta skar hann slíkar myndir.
Eitt af kosningaplakötunum sem lista-
maðurinn gerði fyrir Alþýðuflokkinn.
„Kona að biðja“, lágmynd eftir Beck-
mann frá árinu 1957.
Ödipus, útskurðarverk eftir lista-
manninn frá árinu 1935.
Fagurlega skorin rós prýðir einfaldan spegil sem Beckmann gerði.