Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.03.2016, Blaðsíða 38

LESBÓK Samhliða sýningum sem nú eru í Listasafni Íslands, býðst gestum aðskoða hina þekktu mynd Pablo Picasso af síðustu eiginkonu sinni, Jac-
queline, sem hún gaf Vigdísi Finnbogadóttur sem gaf hana þjóðinni.
Picassoverkið við Tjörnina
38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.3. 2016
Við fjögurra ára sonur minn vorum einirá Ísafirði og ég eldaði fyrir hann allskyns skrítna plokkfiska og bað hann að
gefa mér komment, sem hann gerði með glöðu
geði og fannst mjög gaman að fá úrslitavald
um hvað væri gott og hvað ekki,“ segir rithöf-
undurinn Eiríkur Örn Norðdahl þegar hann er
beðinn að rifja upp tilurð nýjustu bókar sinnar
sem nefnist Plokkfiskbókin. Að sögn Eiríks
hefur hann unnið bókina í nokkrum rispum, en
ofangreinda rispu, sem var sú fyrsta tók hann í
janúar 2013. Í byrjun þessa árs segist Eiríkur
síðan skyndilega hafa áttað sig á því hversu lít-
ið hann ætti eftir til að klára bókina, sem kom
út fyrr í þessum mánuði.
En hvað kemur til að rithöfundur, sem fram
til þessa hefur verið þekktastur fyrir skáldsög-
ur sínar og ljóð, skrifar matreiðslubók. Og
hyggst hann skrifa fleiri slíkar?
„Ég hef lengi eldað mikið og haft gaman af
matreiðslubókum og matreiðslubloggum. Ég á
mér eftirlætis matreiðslubækur – t.d. 81 ein-
faldar uppskriftir fyrir byrjendur eftir franska
skáldið Georges Perec og The Alice B. Toklas
Cook Book eftir ástkonu Gertrude Stein – en
finnst eiginlega skömm hversu margar mat-
reiðslubækur eru ómerkilegar bækur og metn-
aðarlausar. Það er ekki nóg að maturinn í mat-
reiðslubók sé góður heldur verður hún líka að
vera – finnst mér – einhvers konar óður til
sjálfrar matseldarinnar. Kannski sérstaklega í
dag þegar fæstir nota matreiðslubækur lengur
sem uppsláttarrit. Ef ég vil bara vita hvernig
maður hrærir béarnaise þá gúgla ég því og á
samt áreiðanlega tíu matreiðslubækur þar
sem það er kennt. Það er einfaldlega fljótlegra.
Matreiðslubókin er eitthvað annað – hún er
inspírasjón og bókmenntaverk og fróðleiksrit
og ef maður nýtur þess ekki að lesa hana, eða í
það minnsta fletta henni, ef hún gefur manni
ekki eitthvað sem bókmenntaverk þá er hún
ekki nógu góð.“
Vildi finna munalostann í gripnum
Það verður samt seint sagt að Plokkfiskbókin
sé hreinræktuð matreiðslubók, enda er hún
stútfull af ýmsum persónulegum og heim-
spekilegum hugleiðingum. Hvernig skilgreinir
þú sjálfur bókina?
„Ég skilgreini hana að einhverju leyti sem
rannsókn á því hvað matreiðslubók geti verið.
Hún á sér engar beinar fyrirmyndir en líklega
hefði mér ekki dottið í hug að skrifa hana
nema fyrir bækur eins og bók Perecs sem ég
nefndi áðan eða Dreifbýlismatreiðslu Mið-
Frakklands: Farce Double eftir Harry Mat-
hews – sem er bara ein mjög, mjög löng og
ítarleg uppskrift – eða Matreiðslumanifestó
fútúrista eftir FT Marinetti.
Leitaðir þú víða fanga eftir uppskriftum?
„Ég byrjaði einfaldlega á að spyrja alla sem
ég þekkti hvernig þeir elduðu plokkfisk og
varð frekar hissa á því hve ólíkar útgáfur fólks
voru. En svo fór ég að hnita einhverja hringi í
kringum möguleikana. Ég las fyrir löngu grein
einhvers staðar þar sem rætt var hversu mikið
við sækjum ídentítet okkar í það hvernig við
eldum og borðum – eftir að við urðum alætur á
tónlist, bíómyndir og bókmenntir þá eigum við
bara þetta, hvort við borðum glúten eða erum
veganar eða langeldum svínabóga, því það
hlusta allir á Rolling Stones og horfa á Spiel-
berg. Mig langaði að bókin tækist eitthvað á
við þetta – að plokkfiskurinn fengi að end-
urspegla þennan margbreytilega kúltúr, tikt-
úrur okkar og það hvernig sjálfsmynd okkar,
stéttarvitund og þjóðerni er skrifuð í það hvað
við gerum í eldhúsinu,“ segir Eiríkur og svarar
því í framhaldinu neitandi þegar hann er
spurður hvort hann hafi sjálfur prófað að elda
allar uppskriftir bókarinnar. „Ég hef ekki eld-
að sögulegu plokkfiskana en alla aðra.“
En áttu þér uppáhalds-uppskrift í bókinni?
„Margar uppskriftirnar eru mjög góðar – og
margar koma á óvart. Plokklafelið er til dæmis
miklu betra en maður gæti ímyndað sér að
óreyndu máli. Í bókinni eru síðan þrjár gesta-
uppskriftir, þar af einn varíant frá Nönnu
Rögnvaldar að saltfiskplokkfisk með spínati og
eggjum. Hann er algert lostæti. Ég hugsa að
ef ég ætti að velja eina yrði hún fyrir valinu.
Nanna er líka uppskriftahöfundur á heims-
mælikvarða. Og ofsalega skemmtilegur mat-
arbloggari.“
Skemmtilegt umbrot og hönnun bókarinnar
vekur eftirtekt. Hver á heiðurinn af því og
hver var pælingin að baki útlitinu?
„Ég fékk Hauk Má Helgason til þess að
vinna þetta fyrir mig. Við höfum mikið unnið
saman í gegnum tíðina – meðal annars fyrir
Nýhil – og skoðuðum alls konar gamlar mat-
reiðslubækur þegar við vorum að leita að rétta
útlitinu, en líka líkamsræktarbækur, t.d. Char-
les Atlas og Müllersæfingabækur. Ég lagði
mjög mikla áherslu á að bókin yrði að vera fal-
leg og einhvern veginn fýsísk – einmitt því ég
vildi ekki hafa í henni neinar ljósmyndir. Mér
finnst ljósmyndirnar dálítið hafa tekið yfir
matreiðslubókagreinina og byrjaði því einfald-
lega á því að ákveða að sleppa þeim, en vann
mig svo aftur til baka að því að vilja engu að
síður finna munalostann í gripnum – að hún
kveikti með manni einhverja svipaða unun og
maður hefur af því að borða, eitthvað sem níst-
ir beint inn í kjarna manns án þess að koma við
í intellektinu, einsog texti þarf alltaf að gera.“
Er það með ráðum gert að upptalningin í
Vegan-uppskriftinni á bls. 55-56 er ekki í tölu-
legri röð heldur allir liðir merktir nr. 1?
„Veganplokkið er gert fyrir nýmarxista og
þeir myndu aldrei undirskipa eina gjörð ann-
arri – til þess að það ríki jafnvægi og jafnræði í
uppskriftinni þarf helst að gera hana alla sam-
stundis. Ætli væri ekki þægilegast að gera þá
uppskrift í sæmilega stórri kommúnu.“
Með óþol fyrir játningasamfélaginu
Þegar þú ávarpar lesandann er hann klárlega
karlkyns. Er bókin ekki ætluð konum?
„Ég er ekki alltaf viss hvern ég er að ávarpa
þegar ég skrifa, en það er eiginlega aldrei sam-
félagið allt eða samfélagið sem slíkt, heldur
einhver tiltekinn sem síðan verður fulltrúi fyr-
ir samfélagið þegar bókin er prentuð. Það að
skrifa er of einmanalegt starf til að maður
ímyndi sér ekki að maður sé í selskap einhvers
sem maður kann vel við. Síðan man ég ekki
alltaf eftirá hvern ég var að tala við í huganum
– hugsanlega bara sjálfan mig – og þá laga ég
stundum textann og ávarpa fólk í fleirtölu. En
það rænir hann líka einhverju öðru, einhverri
nánd sem glatast þegar textinn verður al-
mennur. En bókin er svo sannarlega ekki bara
ætluð körlum – hún er meira að segja tileinkuð
tveimur konum (og einum karli); sú yngri
þeirra, rétt tæplega þriggja ára, eldar með
mér svo til daglega. Ég ætlast beinlínis til þess
að hún taki við plokkfiskkyndlinum síðar
meir.“
Er það meðvitað að þú sendir frá þér stóra
og litla bók til skiptis? Eftir skáldsöguna
Illsku kom ljóðabókin Hnefi eða vitstola orð og
eftir Heimsku kemur Plokkfiskbókin.
„Ég átta mig ekki alltaf á því hversu stórar
bækur verða á endanum – oft ekki fyrren frek-
ar seint a.m.k. Plokkfiskbókin hefði getað orð-
ið alveg fjórum sinnum stærri að umfangi ef ég
hefði haft allt með sem ég skrifaði – ef ég hefði
ekki fengið pínulítið óþol fyrir játninga-
samfélaginu við það að skrifa Heimsku hefði
ég sjálfsagt blottað sjálfan mig miklu meira
þarna. Lengst af skiptust á hjá mér skáldsög-
ur og ljóðabækur, það var eitthvað hentugt við
það.
Ertu farinn að leggja drög að næstu bók og
hvers eðlis verður hún?
„Ég er með nokkrar bækur í smíðum – þar
af eina ljóðabók sem er langt komin og nefnist
Ljóð um samfélagsleg málefni. Ljóð úr henni
hafa birst hér og þar síðustu árin og ég hef les-
ið úr henni nokkuð víða. Í byrjun árs fannst
mér einsog ég væri að klára aðra stutta skáld-
sögu en svo varð hún skyndilega miklu lengri
og er hugsanlega að breytast í eins konar
landabréfabók – en þá verða nokkur ár í að
hún gangi upp. Það er bölvað moj að skrifa
undarlegar bækur, manni dugir ekki að skrifa
inn í formið heldur þarf líka að finna upp að-
ferðirnar við að skrifa þær og þá misstígur
maður sig miklu meira á leiðinni. Sem er til
skiptis frústrerandi og gaman.“
„Það er bölvað moj að skrifa undarlegar
bækur, manni dugir ekki að skrifa inn í
formið heldur þarf líka að finna upp að-
ferðirnar við að skrifa þær.“
Ljósmynd/Baldur Pan
„Beint inn í kjarna manns“
Plokkfiskbókin eftir Eirík Örn Norðdahl geymir uppskriftir í bland við ýmsar heimspekilegar hugleiðingar. Að mati höfundar
þarf matreiðslubók ekki aðeins að innihalda góðar uppskriftir heldur vera einhvers konar óður til sjálfrar matseldarinnar.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is
’Matreiðslubókin er inspíra-sjón og bókmenntaverk ogfróðleiksrit og ef maður nýturþess ekki að lesa hana, eða í það
minnsta fletta henni, ef hún
gefur manni ekki eitthvað sem
bókmenntaverk þá er hún ekki
nógu góð.“