Orð og tunga - 01.06.2012, Blaðsíða 61

Jón Hilmar Jónsson: Að fanga orðaforðann
51
1 frá blautu barnsbeini ao ffs lo-d no-dl
2 frá fomheiðnum tí'ma ao ífs lo-d no-dl
3 frá fornu fari ao ffs lo-d no-dl
4 frá forsðauleaum tirna ao ffs lo-d no-dl
5 frá fvrsta fari ao Tfs lo-d no-dl
6 frá fvrstu cterð ao rfs lo-cl no-dl
7 frá f/rstu hendi ao Tfs lo-d no-dl
S frá fvrstu tið ao ffs lo-d no-dl
9 frá aamalli tfð ao Tfs lo-d no-dl
Mynci 2: Mörkunnrstrengirfleiryrtrn atviksliðaflettnn dragafram orðbundin og setningar-
leg munstur, sem oft endurspcgla merkingnrleg vensl.
Atviksliðaflettur í orðanetinu eru nú orðnar nær 12.000 talsins og
gera má ráð fyrir að þeim fjölgi við nánari úrvinnslu og með nýjum
efniviði. Enn sem komið er takmarkast greining þeirra í orðanetinu
að mestu við formið (mörkunarstrengi) en merkingarflokkunin er
skemmra á veg komin.
5.4 Fleiryrtar lýsingarorðaflettur
Lýsingarorð eru eðli málsins samkvæmt erfið viðureignar þegar greina
á í sundur merkingarbrigði og ákveða viðeigandi skipan merkingar-
liða. Merking þeirra er kvik og í málnotkunarsamhengi litast hún og
mótast af nafnorðunum sem þau standa með og einkenna hverju sinni.
Því er vandkvæðum bundið að viðhafa einræðingu á sambærilegan
hátt og meðal nafnorða. Meðferð lýsingarorða í orðanetinu er enn
ekki fullmótuð en að því leyti sem skýr einræðing virðist raunhæf er
hún látin koma fram í fleiryrtum flettumyndum.
I kafla 5.2 var fjallað um meðferð nafnorða í sagnfyllingarstöðu. Far-
ið er með lýsingarorð í sömu stöðu á sambærilegan hátt, flettumyndirn-
ar eru fleiryrtar með vera sem upphafslið og miðast við persónubundið
(ótilgreint) frumlag í nefnifalli: vcra áflogagjarn, vera ánægður með sig,
vera purr á manninn. Með þessari framsetningu og mörkunarstrengjum
þar sem sögn er í fremsta sæti dragast lýsingarorðasambönd af þessu
tagi og sambærilegir nafnliðir inn í umhverfi sagnaflettna og kallast á
við þær. Það endurspeglar stöðu þeirra í málnotkuninni og leggur til
mikilvægan aðgreiningar- og einræðingarþátt í flettumyndun lýsingar-
orða. Flettumyndunin sem slík tryggir raunar einræðingu í langflestum
tilvikum en tvíræðar myndir koma þó fyrir eins og sjá má í (7) og (8):