Orð og tunga - 01.06.2012, Blaðsíða 80

70
Orð og tunga
handritsins bæði hvað varðar einstaka orð og tilvitnanir í heimildir.
Ritstjóri leitast ákaft við að komast að raun um hvaðan þetta efni sé
sótt og hvenær því hafi verið bætt við. Sama á við um efni í SLR sem
ekki er í DG 55.
Fleiri komu við sögu undirbúnings SLR en Laufásprestarnir tveir
og upphafsmaður DG 55, sem talinn er vera Stephan J. Stephanius.
Þar á meðal er, eins og Faulkes hefur áður sýnt fram á, Guðmundur
Andrésson, höfundur Lexicon islandicum sem gefin var út 1683 (og 1999
sem Orðfræðirit fyrri alda IV). Bent er á samnýtingu á efni í þessum
verkum og rök eru leidd að því að Guðmundur hafi aukið við efni í
SLR og jafnframt notað það efni og jafnvel annað efni úr SLR í handrit
sitt að Lexicon isJandicum. Þar fyrir utan gerir Faulkes ráð fyrir að
Worm sjálfur hafi bætt við eða látið bæta við efni í orðabókina, meðal
annars úr skrifum Brynjólfs Sveinssonar biskups (Specimen 2010:xv).
Kaflanum lýkur með að gerð er stuttlega grein fyrir mikilvægi orða-
bókarinnar SLR. Hún er fyrsta orðabókin sem birt var yfir íslenska
tungu. Þótt það sé fyrst og fremst fornmálið sem fjallað er um er þar
líka talsvert af 17. aldar íslensku að finna. Fyrir utan að vera þýð-
ingarmikil sem vitnisburður um heimildir að miðaldatextum, sem nú
eru sumar glataðar, er hún einnig áhugaverð frá orðabókasögulegu
sjónarmiði (Specimen 2010:xxi f.). Faulkes greinir í stuttu máli frá orða-
bókagerð á 17. öld án þess þó að tengja orðabókina hinni vaknandi
norrænu orðabókahefð né heldur hinni miklu starfsemi sem þá var
í Skandinavíu varðandi lestur, túlkun og útgáfu á íslenskum mið-
aldaverkum. Það er ekki orðabókafræði sem er sérgrein Faulkes.
3.2Heimildir orða og dæma
Heimildir þær sem getið er í SLR eru raktar. Hér gerir Faulkes grein
fyrir fjölda tilvitnana í miðaldaritin. Hann nefnir 270 tilvitnanir í
Grettlu, rúmlega 100 í Eglu o.s.frv. Einnig eru tilgreind dæmi úr
orðabókinni þar sem engra heimilda er getið og skorið er úr um
uppruna þeirra í handritunum. Ekki er eingöngu látið nægja að geta
þess í hvaða rit íslenska efnið sé sótt, því leitast er við að finna handrit
það sem notast hefur verið við. Þar með er bætt nýrri vitneskju við það
sem nú er þekkt um sögu einstakra handrita. Þar sem sum þessara
handrita eru nú glötuð eru tilvitnanirnar í þau ótvíræður vottur um
að þau hafi verið til á 17. öld. Faulkes telur til dæmis að handrit það