Orð og tunga - 01.06.2012, Page 83

Umsagnir um bækur
73
sérlega aðgengilegt enda er tilgangur útgáfunnar að vissu leyti óljós.
Viðfangsefnið virðist í rauninni vera hvorugt ritanna, SLR eða DG 55,
fyrir sig heldur virðist með „the Glossary" vera átt við mengi heimilda
og efnis sem á einhvern hátt tengist orðabókinni. Utgáfa orðabókar í
ritröðinni Orðfræðirit fyrri alda gæti í sjálfu sér verið vísbending um
að efnið sé unnið frá orðfræðilegum sjónarhóli. Svo er þó ekki í þessu
tilfelli, því sem orðfræðilegar heimildir eru verkin látin tala fyrir sig
sjálf. I staðinn liggur áherslan á hinu textafræðilega og fílólógíska
sjónarhorni. Horft er aftur í tímann, á miðaldamálið, og ekki fram á
við á upphaf orðfræðilegra lýsinga á íslensku.
Um gæði verksins sem textafræðilegs og fílólógísks framlags er
ég lítt dómbær, og lofsyrði á veikum grunni eru kannski ekki mikils
virði. Þrátt fyrir það tel ég hér mikið verk unnið við að fylla í eyður
í vitneskju okkar um orðaforðann í íslenskum fornbókmenntum og
einnig um hvaða miðaldahandrit voru fyrir hendi á fyrri hluta 17.
aldar. Þar að auki er mikill kostur að nú skuli þessi verk vera handbær
þeim sem áhuga hafa á fyrstu orðabókinni um íslenska tungu.
6 Viðauki: um Specimen lexici runici 1650
Eins og gerð er grein fyrir í inngangi útgáfunnar er Specimen lexici
runici að mörgu leyti dæmigerð fyrir orðabækur 17. aldarinnar. Þetta
varðar einkum sundurleitar upplýsingar í flettugreinunum og ófull-
komna prentlist. Orðabókin er þó að sumu leyti sérstæð. Auk þess
að vera fyrsta orðabókin sem fjallar um íslenskt mál er hún fremst í
flokki orðabóka á Norðurlöndum um að skýra frá málfræðilegum eig-
inleikum flettiorðsins. Nafnorðum, lýsingarorðum og sögnum fylgja
oft, en þó ekki alltaf, upplýsingar um orðflokk og oft er nánar getið
um orðmyndina ef hún er önnur en grunnmyndin. Einnig kemur fyr-
ir að tiltekin beygingarmynd orðsins sé gefin upp og rædd. Orðaforð-
inn er að miklu leyti nafnorð og er kyn þeirra tilgreint. Nokkuð er
um lýsingarorð en sagnorð og smáorð eru tiltölulega fá. Orðabókin
geymir þannig upplýsingar sem eru áhugaverðar fyrir þann sem vill
kynna sér fyrstu tilraunir til málfræðilegrar lýsingar íslenskra orða.
Vitað er að þrátt fyrir áhuga sinn á íslenskum fornritum hafði Ole
Worm litla eða enga kunnáttu í íslensku. Þessi danski læknir og vís-
indamaður var einn atkvæðamesti fornfræðingur Norðurlanda á
fyrri hluta 17. aldar og hann var frumkvöðull útgáfunnar 1650. Hann