Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 58

Náttúrufræðingurinn
58
úr ánni niður í lónið eykur veltu-
hraða stofnsins, þar sem færri seiða-
árgangar alast upp í ánni hverju
sinni og búsvæði losna til uppeldis
þegar seiðin ganga til sjávar.
Breytileiki var nokkur í fari (far-
leiðum og tíma) merktra bleikja.
Sumar þeirra gengu ekki úr lóninu
til sjávar, heldur aftur upp í Vest-
urdalsá að lokinni dvöl í lóninu.
Aðrar gengu út úr lóninu til sjávar,
en komu síðar til dvalar í lóninu.
Þær bleikjur sem gengu til sjávar
dvöldust mislengi í lóninu fyrir sjó-
göngu. Af 20 bleikjum gengu 6 til
sjávar innan tíu daga frá merkingu,
en hinar eftir 17–38 daga. Eins og
áður hefur komið fram er hér um
lágmarkstíma í lóninu að ræða, þar
sem tíminn frá göngu úr ánni að
merkingu er óþekktur.
Þegar skoðaður er fjöldi skráninga
á einstökum hljóðduflum í Skógalóni,
og hlutfallið milli duflanna notað sem
mælikvarði á dreifingu bleikjunnar í
lóninu, má sjá að bleikjan dvaldist
mikið í innsta (dufl 4) og ysta (dufl
7) hluta lónsins, en 75% allra skrán-
inga í lóninu voru á þessum tveimur
duflum. Skráningarhlutfallið milli
þessara dufla var breytilegt milli
tímabila og ára, en oftast voru fleiri
skráningar innst í lóninu en í ytri
hluta þess. Niðurstöðurnar verður að
skoða í því ljósi að fiskurinn gengur
nálægt þessum duflum þegar hann
fer í/úr sjó og í/úr ánni. Athyglis-
vert er að leiðir bleikjunnar um lónið
virðast frekar liggja við suðurströnd
þess en norðurströndina, þar sem
miklu fleiri skráningar koma fram
á dufli 5 en dufli 6. Ástæður þessa
munar eru ekki þekktar, en aðstæður
í lóninu, svo sem dýpi og selta, eru
nokkuð mismunandi eftir svæðum,
og kunna að henta bleikjunni misvel.
Innst í lóninu, undan ósi Vesturdalsár,
er um hálfs kílómetra breitt grunn,
en annars er landgrunnið um 15–30
m breitt í lóninu. Utan þess dýpkar
lónið snöggt niður á um 10 m dýpi en
mesta dýpi í lóninu er um 13 m.6,7 Við
norðurströnd lónsins undan Skóga-
eyri er mest aðdýpi en við suður-
ströndina er landgrunnið breiðara.
Selta í Skógalóni er breytileg eftir
stöðum og dýpi. Hún er minnst í yfir-
borðslögum innst í lóninu en eykst
með auknu dýpi og eftir því sem utar
dregur.6,7 Í júní 1992 mældist yfir-
borðsselta innst í lóninu um 18‰ en
um 29‰ við botn þar sem dýpst er.
Yfirborðsseltan hækkaði lítillega út
eftir Skógalóni með aukinni fjarlægð
frá ósi Vesturdalsár.3 Selta virðist að
jafnaði einnig vera minni og breyti-
legri með suðurströndinni en norð-
urströndinni12,13 sem stafar líklega
af því að aðfall kemur fyrst inn með
norðurströndinni vegna svigkrafts
jarðar og útfall er svo meira með
suðurströndinni, þá blandað ferskara
vatni næst ánni. Auk þess má gera
ráð fyrir árstíðasveiflum, t.d. vegna
breytilegs innstreymis ferskvatns og
sjávar í lónið. Einnig er mögulegt
að fæðuframboð sé mismunandi á
þessum svæðum, þ.a. meira finnist
af fæðudýrum í lóninu sunnanverðu,
svo sem marfló, en á dýpri svæðum
nær norðurströndinni.14
Í rannsókninni var dvalartími
bleikja í sjó á bilinu 35–58 dagar, en
þær höfðu áður dvalist 7–36 daga í
lóninu frá merkingu og fram að sjó-
göngu. Dvalartími í sjó var svipaður
og í niðurstöðum annarra rannsókna
á sjóbleikju af þessari tegund (Salvel-
inus alpinus), en til eru dæmi um enn
lengri sjávardvalartíma, um og yfir
100 daga.1,16,17,18 Heildardvalartími
merktra bleikja í rannsókninni utan
árinnar (þ.e. samanlagður tími í lóni
og sjó) er hins vegar lengri í Vestur-
dalsá en víðast annars staðar. Þetta er
reyndin jafnvel þó að gera megi ráð
fyrir að dvalartími bleikjanna í lóninu
fyrir sjógöngu sé eitthvað lengri, þar
sem nákvæmur göngutími úr ánni
liggur ekki fyrir.
Þessi langi dvalartími merktra
bleikja utan Vesturdalsár er í sam-
ræmi við fyrri rannsóknir.3 Þá veidd-
ust engar bleikjur í Skógalóni í nóv-
ember og janúar, en á þeim tíma
var vatnshiti −1 til 0,5°C og selta
23,6 til 26,7‰. Takmarkað seltuþol
hefur verið talin ein ástæða þess að
bleikja dvelst almennt ekki lengur
í fullsöltum sjó hverju sinni.1 Seltu-
þol bleikju minnkar með lækkandi
hita19 og er að auki tengt stærð
fisksins. Niðurstöður rannsókna
benda til þess að sjóbleikja hafi öðl-
ast fullt seltuþol við 25 cm stærð.15
Bleikjurnar í þessari rannsókn voru
það stórar að full ástæða er til að ætla
að þær hafi stærðar sinnar vegna
getað verið búnar að ná fullu seltu-
þoli sjóbleikju. Lágur vatnshiti gæti
hins vegar takmarkað seltuþol bleikj-
unnar á ákveðnum tímum árs og þá
gæti lág selta í lóninu gert henni kleift
að dveljast þar lengur en ef um full-
saltan sjó væri að ræða.
Göngur bleikju hér á landi niður
á ósasvæði að vetri til eru ekki vel
7. mynd. Far merktra bleikja milli Nýpslóns, sjávar og Vesturdalsár, byggt á niðurstöðum rann-
sóknanna. – The migration of the tagged char, in Lagoon Nýpslón, to open sea and to River
Vesturdalsá, based on the results of the study.
* Útreikningur á dagafjölda og göngutíma miðast við sex bleikjur, þar sem ekki liggja fyrir nægjanlega nákvæm gögn um
göngutíma úr sjó hjá einni bleikju. – Average number of days at the sea and return date is based on 6 char, because of lack of
exact return date for one char.