Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 26

Náttúrufræðingurinn
26
á Íslandi né í Færeyjum. Þar sem
tegundin finnst nyrst í Finnlandi10
og í Noregi norður til 69°57’ N,
23°17’ A11 er líklegt að hún geti æxl-
ast farsællega á Íslandi svo fremi
hún finni þar kjörlendi sitt og bráð
sem hentar.
Sniglanárakki lifir í skóglendi
þar sem mosi og trjábörkur veita
afdrep. Gamlir og þroskaðir skógar
finnast reyndar óvíða hérlendis en í
trjáræktinni á Mógilsá eru aðstæður
sem duga.
Á meginlandi Evrópu eru
broddgeltir (Erinaceus europaeus),
hvítstorkar (Ciconia ciconia) og
skógarmerðir (Martes martes) þekktir
afræningjar sniglanárakka.12,13,14
Honum stafar ekki hætta af þessum
tegundum hér á landi en hugsan-
lega af mink (Mustela vison), músum
og spörfuglum. Varnarkirtlarnir
gætu aftrað þeim frá því að leggja
bjöllurnar sér til munns. Þess vegna
gæti tegundinni vegnað ágætlega
og fjölgað hratt þar sem hún berst í
hentugt skóglendi.
Sniglanárakki hefur vanþróaða
flugvængi og er því ófleygur.6 Það
útilokar að hann hafi borist hingað
fljúgandi frá Evrópu. Líkast til hefur
tegundin slæðst hingað fyrir slysni
með innfluttum plöntum eða gróð-
urmold sem púpur eða fullorðnar
bjöllur í vetrardvala.
Frekari niðurstöður
og ályktanir
Til að komast að því hvort bjallan
sem fannst á Mógilsá væri til-
fallandi eða hvort þar hefði þró-
ast staðbundinn stofn var frekari
eftirgrennslan sett af stað ári síðar.
Fallgildrur voru settar niður 2013
í skógarjaðarinn þar sem bjallan
fannst og vitjað um þær vikulega í
júlí og ágúst. Rannsóknir hafa sýnt
að sniglanárakki laðast að hræjum
(J.K. Müller, pers. uppl.) og því var
beitu komið fyrir yfir sumum gildr-
anna. Notast var við lambalifur og
dauða lyngbobba (Arianta arbusto-
rum). Engar bjöllur voru fangaðar
í þessari könnun, e.t.v. vegna þess
hve seint gildrurnar voru lagðar út,
en eins og fram hefur komið eru
bjöllurnar að öllu jöfnu á ferð fyrir
þennan tíma og svo aftur síðar á
haustin.
Í lok apríl árið eftir (2014) voru
fjórar fallgildrur settar niður
í skógarjaðar nokkuð frá fyrsta
fundarstað (4. mynd) og var vitjað
um þær vikulega allt sumarið nema
aðra hverja viku seinni hlutann.
Í byrjun maí (30. apríl til 7. maí) kom
nýtt karldýr sniglanárakka í gildru.
Seint í ágúst (20.–27. ágúst) veiddist
svo fullþroska lirfa. Í kjölfar þess (29.
ágúst) var tegundarinnar leitað enn
frekar með því að hrista úr svarð-
sýnum yfir dúk og fundust þá tveir
tómir hamir eftir hamskipti lirfna og
tvær fullvaxnar lirfur fundust undir
steinhellu þar sem þær höfðu komið
sér fyrir til að púpa sig. Um miðjan
október (15.–22. október) kom svo
fullorðin bjalla óvænt í ljósgildru
á sama stað, en illskiljanlegt var
hvernig hún var þangað komin því
ekki hafði hún flogið. Hugsanlega
hefur hún fallið niður úr tré.
Að þessu skráðu má ljóst vera að
sniglanárakki hefur náð fótfestu í
skógræktinni á Mógilsá og er hann
án efa nýlegur landnemi hér á landi.
Stofninn virðist þó enn lítill en
hefur burði til að vaxa þar sem fátt
er um afræningja til að hemja vöxt-
inn. Fylgst verður með landnámi
tegundarinnar á Mógilsá og auk
þess kannað hvort hún hefur borist
til annarra staða á landinu. Athygli
vekur að á Mógilsá hafa ekki fund-
ist stórir sniglar með kuðungsskel
en slíkir eru aðalbráð sniglanárakka.
Því verður að gera ráð fyrir að hann
geti einnig nýtt sér þá kuðungslausu
snigla sem algengir eru þar í skóg-
inum. Lyngbobbinn stóri (Arianta
arbustorum) finnst nú allvíða á höf-
uðborgarsvæðinu15 og fer honum
fjölgandi þótt ekki hafi hann enn
fundist á Mógilsá. Þar fer bráð sem
hæfir sniglanárakka. Þar sem þessir
tveir ná saman má gera ráð fyrir því
að fjölgun verði ör.
Summary
First records of a carrion beetle in
Iceland: Phosphuga atrata (L.)
(Coleoptera; Silphidae)
On May 20th, 2012 a male individual of
the carrion beetle Phosphuga atrata
(Linnaeus, 1758) (Figure 1) was inciden-
tally found crawling on a sidewalk at
the copse Mógilsá, Southwestern
Iceland (64°12,3503’ N, 21°42,267’ W).
This is the first Icelandic record of the
species and also the beetle family
Silphidae in general.
The database of Fauna Europaea
(2013) lists the distribution of P. atrata for
35 European countries,1 but not for
Iceland and the Faeroe Islands. As the
4. mynd. Fundarstaður sniglanárakka í skógarjaðri við Rannsóknastöð skógræktar á Mógilsá.
– The carrion beetle Phosphuga atrata locality in a forest margin at Mógilsá, SW Iceland, 30
April 2014. (Ljósm./Photo: Erling Ólafsson).