Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 16

Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 16
Náttúrufræðingurinn 16 verða mosadýr undir í samkeppni við þörungategundir. Þau þrífast því einna best á skuggsælum stöðum, einkum á neðra borði steina eða vatnagróðurs og trjáróta, og raunar á alls kyns framandi hlutum, svo sem fljótandi spýtum, steyptum veggjum og röralögnum.3 Dýrin mynda sambýlisform sem samanstanda af fjölmörgum einstaklingum sem eru erfðafræði- lega eins og verða til með kyn- lausri fjölgun eða knappskotum (e. budding). Sérhver einstaklingur í sambýli er smár, vart meira en 1 mm, en sambýli sumra tegunda geta orðið umfangsmikil og spannað tugi sentimetra. Útlit mosadýra- sambýla er afar fjölbreytilegt, allt frá hlaupkenndum massa til skrið- jurta-líkra forma og greinóttra trjá- eða mosalaga forma.3 Mismunandi útlitseinkenni aðgreina tegundir eða ættkvíslir og nýtast því við tegunda- greiningu. Dýrin lifa á sviflægu groti og smásæjum dýrum, svo sem frum- og hjóldýrum. Við góð skil- yrði getur lífmassi þeirra orðið mik- ill og jafnvel ráðandi í fánu strand- svæða og grynninga.4,5 Þar skapa þau fjölbreytileg búsvæði fyrir aðrar lífverur,6 og leika að auki stórt hlut- verk í hringrás næringarefna.7 Öll mosadýr í ferskvatni eru tvíkynja. Kynæxlun á sér jafnan stað snemm- eða miðsumars og stendur yfirleitt stutt yfir. Hjá sumum tegundum er kynæxlun einungis hjá hlutfallslega fáum einstaklingum og verður jafnvel ekki vart í nokkur ár í röð. Megin-æxlunarmáti mosadýra er því kynlaus æxlun með myndun svokallaðra blasta (statoblasts); ýmist setblasta (sessoblasts) eða loftfylltra flotblasta (floatoblasts). Blastar þessir myndast yfir sumartímann en þegar kólna fer á haustin og vaxtarskil- yrði versna leggjast þeir í dvala þar til hagstæð skilyrði skapast á ný vorið eftir. Þá spíra blastarnir og mynda einstakling sem fjölgar sér með knappskotum og til verða sam- býli sem áður er lýst.3,8,9 Misjafnt er eftir tegundum hvers konar blastar myndast. Sumar tegundir mynda einungis setblasta en aðrar mynda bæði set- og flotblasta. Setblastar stuðla einkum að staðbundinni dreifingu viðkomandi tegundar en flotblastar geta borist langar leiðir og nýtast til að nema ný og fjarlæg búsvæði.3 Þótt meginreglan í lífsferli mosadýra sé myndun dvalarforma eru dæmi um að sambýli sumra tegunda, svo sem Fredericella- og Lophopus-tegunda, geti lifað af vet- urinn séu skilyrði hagstæð.1 Þrátt fyrir mikla útbreiðslu og gnægð mosadýra í ferskvatni voru Lífsferill Tetracapsuloides bryosalmonae (T.b.) krefst tveggja hýsla; mosadýrs og laxfisks. Sníkjudýrið þroskast í mosadýrum og fullþroska gró berast frá mosadýrum út í vatnsfasann þegar vatnshiti hefur náð um 7–8°C (a). Laxfiskar smitast komist þeir í tæri við grósmitað vatn (b). Þroskun sníkjudýrsins heldur áfram í fiskinum og til verða annars konar gró sem seytt er út með þvagi fisksins (c) og smita mosadýr (d). Smitaðir fiskar fá einungis PKD- nýrnasýki nái vatnshiti a.m.k. 12°C í nokkrar vikur (e), ella eru þeir einkennalausir smitberar (f). Sumir sjúkir fiskar komast yfir sjúkdóminn og mynda ónæmi gegn sýklinum (g) en aðrir fiskar drepast (h). Tetracapsuloides bryosalmonae (T.b.) needs two hosts to complete its life cycle; bryozoans and salmonids. The parasite develops inside the bryozoan host and mature spores are released into the environment when the water temperature reaches approx. 7–8°C. Salmonids get infected when exposed to spore- infected water. Inside the salmonids, another type of infective spores develop which are released with urine into the water, where they infect the naive bryozoans. Infected fish only develop PKD if the water temperature reaches at least 12°C for several weeks, otherwise they become subclinical carriers of the infections. Some fish recover from the disease and gain resistance for the disease while other die. Lífsferll sníkjudýrsins - The life cycle of the parasite
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.