Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.2015, Qupperneq 30

Páskablað 31. mars–7. apríl 2015
Heimilisfang
Kringlan 4-12
6. hæð
103 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
30 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður og útgefandi: Björn Ingi Hrafnsson • Ritstjórar: Eggert Skúlason og Kolbrún Bergþórsdóttir
Viðskiptaritstjóri: Hörður Ægisson • Fréttastjórar: Baldur Guðmundsson og Einar Þór Sigurðsson • Ritstjórnarfulltrúi: Jóhann Hauksson
Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir • Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Upprisan og páskaeggin
F
ram undan eru bænadagar
og í beinu framhaldi af þeim
páskar. Hátíðin er sprottin af
trúarlegum grunni en eins og
allar hátíðir nú til dags er hún
neysludrifin. Páskar eru í raun ekki
svipur hjá sjón miðað við það sem
áður var.
Fyrir nokkrum áratugum voru allar
verslanir lokaðar á helstu helgidögun­
um. Ferðamenn sultu og börn fóru
hljóðlega til að trufla ekki helgihaldið.
Einkum átti þetta við um föstudaginn
langa og sjálfan páskadag. Það jafn­
gilti því að fremja landráð að negla
nagla í vegg á föstudaginn langa. Í það
minnsta hélt amma mín sálug ávallt
hátíðlegar ræður um bann við því að
negla nagla á þessum heilaga degi.
Ég minnist þess ekki að nokkurn tíma
hafi staðið til á mínu æskuheimili að
negla nagla þennan dag, en óneitan­
lega hvarflaði að manni að prófa, bara
til að sjá hvað myndi gerast. Af því varð
þó aldrei. Í dag er þetta bann varla í
gildi. Allar búðir eru meira og minna
opnar og ferðamenn tugum saman
spóka sig á veitingahúsum alla helgi­
dagana. Þúsundir streyma úr landi,
halda á skíði eða í sumarbústaði.
Helgihaldið hefur lotið í lægra haldi.
Börn í dag tengja án efa þessa hátíð
miklu frekar við Nóa Síríus og Góu, en
Jesúm. Krossinn fellur í skuggann af
páskaeggjunum. Páskar sem trúarhá­
tíð eru á undanhaldi. Auðvitað er fullt
af messum og hvers kyns trúarlegum
trakteringum. En páskaeggin standa
upp úr. Þessi brúnu, ljúffengu egg eru
ekki á nokkurn hátt tengd trúariðkun.
Talið er að þau hafi borist hingað frá
Danmörku eins og margt annað gott.
Fyrsta heimild um páskaegg auglýst
til sölu hér á landi má rekja aftur til
ársins 1920 þegar Björnsbakarí aug­
lýsti þetta fyrirbæri. Málshættir eru
svo aftur séríslenskt fyrirbæri.
Þó svo að við gleymum okkur í
súkkulaðiátinu og vel þegnum frí­
dögum er verðugt að gefa sér augna­
blik til að minnast og rifja upp hvað
páskar standa fyrir. Jesús var kross­
festur á föstudaginn langa og hann
reis upp frá dauðum á þriðja degi.
Páskar eru hátíð upprisunnar og einn
af hornsteinum kristinnar trúar. Trúin
á okkar tímum er lausari í reipunum
og er það vel. Hver og einn á að geta
iðkað þá trú sem sannfæringin býður.
Ef sú iðkun birtist í súkkulaðiáti og fal­
legri stund með fjölskyldunni er það
nóg fyrir marga. Aðrir þurfa að halda
til messu og hlýða á guðs orð. Aðal­
atriðið er að við virðum þarfir og vilja
hvert annars í þessum efnum. Fríið er
svo aftur á móti kærkomið og enginn
þarf að rísa upp fyrr en að eigin vali,
þessa dagana. Gleðilega páska. n
Ég var
bráðger
Guðrún Helgadóttir segist ekki hafa verið draumabarnið. – DV
Fyrsti leiðari Kristínar
Þau tímamót urðu síðastliðinn
laugardag að Kristín Þorsteins-
dóttir skrifaði sinn fyrsta leiðara í
Fréttablaðið, átta mánuðum eftir
að hún tók við sem aðalritstjóri
365. Tveimur dögum áður hafði
Sigurjón M. Egilsson, sem skrifaði
yfirleitt leiðara Fréttablaðsins,
látið af starfi sínu sem fréttastjóri
365 en vitað var að samstarf hans
og Kristínar hafði gengið brösug­
lega.
Leiðari Kristínar, sem var hinn
ágætasti, fjallaði um utanríkis­
mál og djarfa framkomu sænska
utanríkisráðherrans. Eiginmaður
Kristínar, Skafti Jónsson, hefur
einmitt starfað í utanríkisþjón­
ustu Íslands um árabil, auk þess
að hafa eitt sinn verið blaðamað­
ur á Tímanum.
Frosti vill ríkisbanka
Þau vöktu athygli ummæli Frosta
Sigurjónssonar, þingmanns Fram­
sóknarflokksins, í hlaðvarps­
þættinum Hip
hop og pólitík í
síðustu viku þar
sem hann lýsti
þeirri skoðun
sinni að ríkið ætti
að eiga Lands­
bankann að fullu
til frambúðar. Taldi hann að slíkt
fyrirkomulag væri „lang skyn­
samlegast“ þar sem ríkið gæti
tryggt sem eigandi að bankinn
skilaði „hóflegri arðsemi og
hvetja til aukinnar samkeppni á
bankamarkaði.“
Miðað við þessi ummæli er
ljóst að Frosti, sem er jafnframt
formaður efnahags­ og við­
skiptanefndar, mun ekki styðja
fyrirhuguð áform fjármálaráð­
herra um að selja allt að 30%
hlut ríkisins í Landsbankan­
um á næstu tveimur árum. Þrátt
fyrir að ýmsir gleðjist núna yfir
ríkulegum arðgreiðslum Lands­
bankans til ríkisins er viðbúið að
verulega mun draga úr hagnaði
bankans á komandi árum.
Össur í klípu
Einhver mesti refur íslenskra
stjórnmála, Össur Skarphéðins­
son, er í bobba eftir að hans eigin
flokksmenn hentu
olíustefnu hans út
í hafsauga og báð­
ust jafnframt af­
sökunar á henni.
Niðurlægingin
var algjör og
refurinn sleikir
sárin og hugsar næsta leik. Á
meðan hirtir hann forystu flokks­
ins með því að spá því að næsti
forsætisráðherra verði Jón Gnarr,
sem ekki er vitað til að sé í fram­
boðshugleiðingum. Athygli vek­
ur, að Össur telur engar líkur á að
Árni Páll, hans eigin formaður,
eigi tilkall til að vera aðal...
Það er ekkert
auðvelt
Eiður Smári segir erfitt að vera fjarri fjölskyldunni. – DV
Ég er rosalega
ósátt
Jórunn Sigríður Birgisdóttir vill losna við ryðgaða gáma. – DV
M
ig setti hljóða, þegar ég las
nýja grein Kristjáns Odds­
sonar, yfirlæknis Leitar­
stöðvar Krabbameinsfé­
lags Íslands, í DV frá 17.
mars 2015, en læknirinn notar „lög­
verndað starfsheiti“ stéttar sinnar til
að gefa misvísandi upplýsingar.
Í annað sinn heldur hann því
fram, að EZ Detect­heimapróf til að
nema blóð í saur sé ekki viðurkennt
af Food and Drug Administration
í Bandaríkjunum. Ef farið er inn á
vefsíðu FDA sjást öll heimapróf sem
stofnunin viðurkennir. Eitt þeirra er
EZ Detect sem Blái naglinn dreifir.
Prófið er einnig viðurkennt af Lyf­
jastofnun hér á landi. Rangfærslur,
sem komið hafa frá yfirlækninum frá
upphafi, eru því orðnar margar.
Hagsmunir eða valdhroki
Hefði yfirlæknirinn lesið leiðbein­
ingar með EZ Detect­heimaprófinu,
hefðu þessar umræður að mestu
verið óþarfar, því þar eru mikil­
vægar upplýsingar. En slíkt gerist
þegar viðkomandi er undir þrýstingi
um að mótmæla viðurkenndu prófi,
sem hann ekki þekkir. Yfirlæknirinn
virðist því ekki enn skilja, að um er
að ræða einfalt heimapróf til leitar
að blóði í hægðum. Reynt er að villa
um fyrir fólki með því að tala um
hópskimun, en Blái naglinn hefur
ekki talað um skimun heillar þjóð­
ar með þessu prófi. Hvergi er gef­
ið í skyn, að þetta sé skimun af því
tagi, sem Krabbameinsfélagið stefn­
ir að. Það geta hins vegar legið aðr­
ar ástæður fyrir blóði í saur en ristil­
krabbamein, sem mikilvægt er að
greina.
Manni dettur helst í hug, að aðrar
og dýpri ástæður séu fyrir árás yfir­
læknisins á EZ Detect­prófið og um
leið Bláa naglann. Árásirnar eru í
mínum augum annaðhvort vald­
hroki í nafni stéttar eða hagsmuna­
legur ótti.
Blái naglinn og framtak
Blái naglinn fór þá leið að gefa EZ
Detect­prófið til að hvetja fólk til að
vera vakandi fyrir hægðabreyting­
um. Það getur verið, að Krabba­
meinsfélag Íslands hafi ekki fylgst
með því, hversu útbreidd notkun
á EZ Detect er í Bandaríkjunum.
Síðastliðin 15 ár hefur tilfellum
ristilkrabbameins farið fækkandi
í Bandaríkjunum og vert að draga
lærdóm af þeim sem standa sig best.
Í ársskýrslum frá Rome Memorial
Hospital í New York sem nálgast má
á netinu, segja þeir blákalt, að þar
sem erfitt hafi verið að fá fólk til liðs
við sig til að skila inn saurprufum til
skimunar, hafi þeir farið þá leið að
dreifa frítt EZ Detect og náð þannig
til margfalt fleiri, sem skimi sig sjálf­
ir. Spítalinn merkir í kjölfarið aukna
aðsókn í ristilspeglun. Þeirra mark­
mið er að auka enn dreifingu EZ
Detect.
Nú í marsmánuði auglýsti mið­
stöð ristilspeglunar, End Line End­
orscopy í Philadelphia, frítt EZ Det­
ect í samvinnu við CBS HealthWatch
og lyfjaverslun Good Neighbor
Pharmacy fyrir íbúa á svæðinu.
Krabbameinssamtökin Louisi­
ana Cancer Foundation og North­
east Louisana Cancer Institute aug­
lýsa frítt EZ Detect­próf, sem hægt
er að nálgast hjá þeim virka daga
út mars mánuð. Þetta eru aðeins fá
dæmi en einnig gefa heilsugæslu­
stöðvar, sjúkrahús og félagasamtök
EZ Detect­prófið líkt og nú hefur
verið gert hér á landi.
Allt er reynt til að fækka dauðs­
föllum og þar með lækka kostnað
vegna ristilkrabbameins. Heima­
prófið EZ Detect er þar talið geta
bjargað mannslífum. Þetta er Bláa
naglanum vel kunnugt og hefur
hann einmitt tekið þessar stofnanir
og samtök sér til fyrirmyndar.
Leitum sjálf
Ég virði hópskimun eins og Krabba­
meinsfélagið stefnir að. Ekki er síð­
ur mikilvægt, að við gerum öll okk­
ar besta til að fylgjast með líkama
okkar. Til dæmis getum við leitað
að blóði í saur með EZ Detect án
þess að nokkur skipti sér af því. Ef
eitthvað óeðlilegt kemur í ljós leit­
um við til læknis til að athuga mál­
ið frekar. Þess vegna styð ég Bláa
naglann í að gefa þeim prófið sem
verða fimmtugir á árinu.
Ég er þeirrar trúar að heimapróf
sæki á í framtíðinni. Ef reynslan hér
á landi verður sú sama og hjá Rome­
spítalanum í NY, að EZ Detect­próf­
ið fjölgi þeim sem fara í ristilspegl­
un, væri það jákvætt.
Mottumarsmánuður helgaður
ristilkrabbameini er nú senn liðinn.
Eftir stendur að hugsa um það sem
vel hefur verið gert og það sem mið­
ur hefur farið og læra af mistökum.
Að mínu mati eru það mistök hjá
Krabbameinsfélaginu, að ekki var
farið í samvinnu við Bláa naglann.
Hann bara negldur niður og fast. n
Mistök Krabbameinsfélagsins„Að mínu mati eru
það mistök hjá
Krabbmeinsfélaginu, að
ekki var farið í samvinnu
við Bláa naglann. Hann
bara negldur niður og fast.
Bergljót Halldórsdóttir
lífeindafræðingur
Kjallari
„Börn í dag tengja
án efa þessa hátíð
miklu frekar við Nóa Síríus
og Góu, en Jesúm.
Leiðari
Eggert Skúlason
eggert@dv.is