Skagfirðingabók - 01.01.2008, Page 116

SKAGFIRÐINGABÓK
í Skagafjörð 1872, þá um þrítugt,
þegar Jónas Jónasson og Guðríður
Jónasdóttir, foreldrar séra Jónasar á
Hrafnagili, fóru búferlum að Tungu-
hálsi, hún var vinnukona þeirra.
Helgu Jóhannesdóttur er getið hér
vegna þess að drengurinn ungi á Gilsá
sem beið bana sumarið 1871 var sonur
hennar. Hún hafði eignazt hann með
giftum bónda þar á bæ, en naut lítið
sem ekki samvista við son sinn, skild-
ist mér á Sigurði, ef til vill fyrir fátækt-
ar sakir, og var hann með föður sínum
á Gilsá.
Kem ég nú aftur að annálsgreininni.
Af henni mætti hálft í hvoru ætla að
drengurinn hefði ráðið sér bana með
ljá. En það var ekki. Sigurði á Borgar-
felli sagðist svo frá eftir Helgu sjálfri:
Drengurinn bjó sig undir að fara að slá
og hafði faðir hans dengt fyrir hann.
Sleipa var í grasi og skall drengurinn á
ljáinn sem gekk þegar á hol. Sonar-
missirinn var Helgu harmsefni ævi-
langt.
Enda þótt það varði ekki dauðaslysið
á Gilsá ætla ég að auka við dálitlu
sem Sigurður á Borgarfelli heyrði af
munni Helgu Jóhannesdóttur.
Fyrst eftir komuna í Skagafjörð
gekk Helga að vinnu á Tunguhálsi,
en vistaðist svo þaðan fyrir tilstilli
húsbænda sinna að Ulfsstaðakoti í
Blönduhlíð. Þar bjuggu hjónin Odd-
ur Gíslason og Helga Jónsdótrir og
voru nauðafátæk. Odd kölluðu menn
Odd stóra eða Odd langa, því hann
var með hæstu mönnum, en að sögn
þunnvaxinn.
Vistin í Ulfsstaðakoti þótti Helgu
Jóhannesdóttur ein sú versta sem
hún átti á ævi sinni. Taugaveiki gaus
upp á bænum og dóu hjónin með
skömmu millibili, bæði á bezta aldri,
Helga í janúar, en Oddur í febrúar
1876. Þau höfðu átt saman sex börn,
en misst öll áður en þau fluttust að
Úlfsstaðakoti 1874.
Þegar Oddur var grafínn treystu
sumir á bænum sér ekki til að fylgja
kistunni. En undir húslestri það
kvöld heyrði heimilisfólk að sungið
var Passíusálmavers úti á hlaði og
þekkti þar rödd Odds.
Sigurður á Borgarfelli lýsti Helgu
Jóhannesdóttur svo, að hún hefði ver-
ið kona frekar lág vexti, en svarað
sér vel. Hún gerðist lotin með aldri.
Andlitsfallið var grannlegt og heldur
þekkilegt. Hári sínu, ljósleitu, hélt
hún vel til hinztu stundar. Helga lézt
Heimild um höfuðsmið
Jón Samsonarson (1794-1859), síð-
ast bóndi í Keldudal í Hegranesi, er
án alls vafa einn eftirtektarverðasti
maður sem uppi var í Skagafirði um
sína daga. Hann var kjörinn til setu á
alþingi endurreistu 1845 og gegndi
þingmennsku fyrir sýslunga sína til
ársins 1858, einnig kjörinn til
þjóðfundarins 1851 (gat samt ekki
sótt þann fund sökum þess að hann
slasaðist). En þrátt fyrir trúnaðarstörf
á þingi og önnur heima í héraði mun
Jón Samsonarson kunnastur nú á
dögum fyrir smíðar. Hann var hinn
mesti völundur, svo samtíðarmenn
áttu varla orð til að lýsa hagleik hans
og verklegri hugkvæmni. Dapurlegt
112