Læknablaðið - 01.07.2016, Blaðsíða 34

350 LÆKNAblaðið 2016/102
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Eyjólfur
Þorkelsson
heimilislæknir
og starfar á Skáni

eyjolfur.thorkelsson@gmail.com
Þrír menn blindir mættu fíl. Hinn fyrsti
tók um einn fótlegginn og sagði: „Fíll-
inn er digur og styrkur sem eikarbolur!“
Annar tók um eyrað og sagði: „Fíllinn er
þunnur og blaktir sem sjal í vindi!“ Sá
þriðji sem tók um ranann sagði: „Fíllinn er
mjósleginn og iðar sem slanga!“ Svo rifust
þeir um þetta fram eftir degi. Hver sagði
sannleikann? Hver hafði rétt fyrir sér og
hver rangt?
Án orðskrúðs. Af yfirlæti
Það er hvimleitt þegar fólk nálgast fílinn
frá sínum litla vinkli og vill meina að
ekki einungis sé þeirra skoðun rétt held-
ur annarra skoðun og sjónarhorn rangt.
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir stjórnsýslu-
fræðingur skrifar pistil í Stundina 25. maí
sem hún vonast til að almenningur skilji.
Háleitt markmið, vissulega. Þar stillir
hún formanni fagfélags íslenskra heimil-
islækna sem „fulltrúa hagsmuna lækna“
upp á móti talsmönnum „hagsmuna al-
mennings“; fræðimönnunum.
Það er fölsk nóta í um margt ágætri
grein. Heilbrigðiskerfinu hafa allir skoðun
á og flestir reynslu af. En það þarf ekki
að vera sama reynslan og eitt sjónarhorn
þarf ekki að útiloka annað. Þess vegna er
það billegt að reyna að skilgreina heim-
ilislækna fyrir utan umræðuna. Heimil-
islæknar eru sú fagstétt heilsugæslunnar
sem lengsta menntun hefur að baki, hefur
að stærstum hluta margra ára reynslu
af því að vinna í erlendum heilbrigð-
iskerfum einnig og tekur á móti flestum
sjúklingum. Er það dramb að finnast að
okkar sjónarmið megi að lágmarki heyr-
ast? Er það oflæti að telja að við höfum að
minnsta kosti einhverja innsýn í glímu
sjúklinga okkar við kerfið? En heimil-
islæknar ættu kannski bara að „halda
sig við sína þekkingu í læknisfræði“ og
„varast stórar yfirlýsingar undir yfirskini
þekkingar sem er ekki á þeirra sviði“?
Realpolitik
Það skiptir máli hvernig heilbrigðiskerfið
er rekið. Það skiptir máli að heilbrigð-
iskerfið sé rekið á félagslegum grunni.
En það skiptir mestu máli að það virki,
sé sveigjanlegt, lagi sig að þörfum sjúk-
linganna og að ákvarðanir um daglegan
rekstur séu teknar eins nærri veitendum
og þiggjendum þjónustunnar og hægt er.
Sérstaklega á þetta við um heilsugæsluna.
Íslendingum þykir vænt um heilsugæsl-
una sína og vilja henni vel. Og flestum er
nokk sama um hvort kötturinn er svartur
eða hvítur meðan hann veiðir mýs. Vanda-
málið er að íslenska heilbrigðiskerfið upp-
fyllir varla þær lágmarkskröfur. Kötturinn
er sveltur, hann hefur þrönga hálsól, hann
er geymdur í búri. Þetta er kötturinn sem
ríkissjóður er að kaupa – og hann kemur
í sekk.
Sigurbjörg nefnir að stjórnvöld verði
að geta treyst læknum og mælir því
fyrir óbreyttu kerfi. Vandamálið er að í
óbreyttu kerfi er traustið ekki til staðar.
Að einhverju leyti vegna þess einmitt að
stjórnvöld eru að kaupa köttinn í sekkn-
um. Vita ekki hvað fæst fyrir peninginn
sem þau leggja í kerfið og reyna þar af
leiðandi að kaupa sem ódýrast. Hvern-
ig geta þjónustusamningar verið skref
afturábak við þær aðstæður? Í 20 ár hið
minnsta hafa stjórnmálamenn þverskallast
við að treysta heimilislæknum. Við höfum
haft heilbrigðisráðherra úr öllum hefð-
bundnum stjórnmálaflokkum og árangur-
inn af starfi þeirra er að heilbrigðiskerfið
er sökkvandi skip.
Sökkva eða stökkva
Óbreytt kerfi er ekki á vetur setjandi. Nú-
verandi hugmyndir eru að minnsta kosti
skref áfram. Þær verða ekki fullkomnar,
þær mun þurfa að bæta. En þær eru stórt
skref í að fjölga þeim sem velja að starfa
sem heimilislæknar og fá okkur heim sem
þekkjum svipað kerfi af góðri raun. Ekki
fyrir eigið heimilisbókhald heldur sem
kerfi þar sem sjúklingar stýra fjárveitingu
til heilsugæslustöðva. Kerfi þar sem ríkið
greiðir meira fyrir þjónustu við fjölsjúka
og fátæka og þar sem heilsugæslum er
umbunað þegar fyrirfram skilgreind
gæðamarkmið nást, eins og samfella í
þjónustu eða fáar sýklalyfjaútskriftir. Þetta
er kjarninn í þeim breytingum sem fyrir-
hugaðar eru á íslensku heilsugæslunni. Og
þær skipta máli.
Því að kveldi dags þurfa menn að
spyrja sig: „Var ég að berjast fyrir því
sem virkilega skiptir máli eða fyrir minni
prív at pólitísku skoðun.“ Vissulega er
öllum frjálst að vinna sem flesta á sína
skoðun, til að mynda þá skoðun að alltaf
halli á sellóið í „Hærra, minn guð, til þín“.
En það er hætt við að mörgum þyki sú
skoðun léttvæg á þilfarinu á Titanic …
P.S.
Þessi grein var upphaflega send til vefrits-
ins Stundarinnar en af ókunnum ástæðum
virtist ekki áhugi á að birta hana þar.
„Ég trúi því, sannleiki, að sigurinn þinn
að síðustu vegina jafni“