Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1997, Blaðsíða 8

líkamanum um að hækka liitaim og ílókið ferli fer í
gang, m.a. samdráttur liáræða og skjálfti |)ar til nýja
markmiðinu (set point) er náð (Ganong, 1995). Það
sem m.a. veldur hitahækkun eru niðurbrotsefni frá
sýklum, ýmsar veirusýkingar, niðurbrotsefni frá
vöðvum og frá æxlum (Tumor Necrosing Factor)
(Emshe-Smith o.fl., 1988; Ganong, 1995).
Hitastig í hinum ýmsu hlutum líkamans er hreyti-
legt og tekur m.a. mið af umhverfishita (Ganong,
1995).
Hitastig eftir líkamshlutum, innrí hiti:
Ileitt herbergi Kalt herhergi
Kálfi 36°C 31°C
Læri 37°C 34°C
Lófi 28°C
Upphandleggur 34°C 32°C
Öxl 36°C 36°C
Háls 37°C 37°C
(Emslie - Smith o.fl., 1988)
Kjarni (core) líkamans er skilgreindur sem sá
hluti líkamans sem viðheldur hitastiginu sem næst
37°C. Jliti er ekki sá sami alls staðar í líkamanum og
skihn á milU innra umhverfis líkamans (eore) og ytra
])orðs lians (shell), þ.e húðar, lniðfitu og vöðva eru
ekki skörp (EmsUe-Smith o.fl., 1988). Það er ekki
auðvelt að mæla kjarnahita líkamans nákvæmlega.
Þegar Ukaminn er heitur getur munað aUt að 1°C
eftir því hvort hitinn er mældur um munn, undir liol-
hönd eða í endaþarm. Hitamæhngar um munn og
endaþarm eru almennt taldar áreiðanlegastar, en
hins vegar eru báðir þessir staðir í útjaðri kjarna Uk-
amans (Patton o.fl., 1989).
HitamæUng í endaþarm er tiltölulega einföld og
tekur um þrjár mínútur, gefur yfirleitt hæsta gildið
og er því talin gefa áreiðanlegasta vísbendingu um
kjarnahita. Slík mæhng er hins vegar fremur vand-
ræðaleg hæði fyrir sjúkUnginn og þann sem fram-
kvæmir Uana. Hún getur einnig verið sársaukafuU
t.d. ef sjúkUngur er með gyllinæð og býður upp á að
sýklar berist á milli einstakhnga ef ekki er gætt hrein-
lætis, sérstaklega ef notaðir eru rafmagnshitamælar
(Henker og Coyne, 1995). Endaþarmshiti getur mælst
0,3°C hærri en í ósæð, hugsanlega vegna sýkla-
gróðurs í endaþarmi. Þegar fætur eru kaldir getur
kæll hláæðablóð aftur á móti lækkað lntastig í enda-
þarmi (EmsUe-Smith o.fl., 1988).
Hiti undir tungu mælist 0,5°C lægri en hiti í
endaþarmi. Oft er erfitt að fá góða mæhngu, t.d. ef
sjúklingur er slappur og á erfitt með að hafa munn-
inn lokaðan, en þessi aðferð krefst þess. Munnmæhng
tekur oft um tvær mínútur í framkvæmd. Ahrif á
munnhita eru frá öndun, af því að borða og drekka
heitt eða kalt, reykingum og því að tyggja tyggigúmmí
(Emshe-Smith o.fl., 1988).
Hiti mælist u.þ.b. 0,6°C lægri undir holhönd en í
endaþarmi og er erfitt að mæla hann nákvæmlega. 4
Iliti húðar er 33 - 34°C við þægilegan umhverfishita
(Emsle-Smith o.fl., 1988).
Mæling iim hlust, í átt að hljóðhimnu er yngst
þessara einfaldari aðferða, hún er hreinleg og fljót-
leg, tekur aðeins nokkrar sekúndur, en krefst mikiU-
ar nákvæmni svo lnin sé áreiðanleg (Erickson og
Meyer, 1994).
Þegar Ukamshiti er mældur í hlust geta áhrif frá
umhverfishita, hlóðflæði til hlustar og hljóðhimnu,
eyrnamerg og áverkum á eyra liaft áhrif á mæhng-
una. (Doezema, Lunt og Tandberg, 1995; Erickson og
Meyer, 1994).
Rök hafa verið færð að því að hitamæhngar á
hljóðhimnu endurspegh vel hitastig í undirstúku því
hvorutveggja þiggur hlóð frá hálsslagæð (a.carotis
interna). Þar sem hitastjórnunin fer fram í undir-
stúku gefi hljóðhimnan, vegna nálægðar sinnar og
sameiginlegs blóðflæðis, hæði fljótt og vel upj)
hitahreytingar í Ukamanum (EmsUe-Smith o.íl.,
1988). Hiti mældur með snertingu við hljóðhimnu,
hefur sýnt betri samsvörun við kjarnahita mældan í
véhnda heldur en liiti mældur um endaþarm
(Camberlain o.fl., 1995; Pontious, 1994).
Samkvæmt Uffærafræði Gray's (Carmine, 1985)
fær hljóðhimna hlóð frá djúptlægum slagæðhngum
frá slagæðum efri kjálka (a. maxiUaris), gagnaugna-
slagæðlingum aftari eyrna-slagæða (a. stylo-mastoid)
og slagæðUngum frá slagæðum efri kjálka sem grein-
ast í yfirborði sUmunnar (mucous). Blóðflæði um ytra
eyra og eyrnagöng er frá slagæðUngum frá aftari ^
eyrnaslagæðum (a. posterior auricular), slagæðling-
um frá slagæðum efri kjálka og yfirhorðslagæðUngum
frá gagnaugna-slagæðum (a. temporaUs).
Áhrifa hitstigs umhverfis gætir meira á höfði og
andliti en annars staðar á líkamanum. Meirihluti
þess l)lóðs, sein flæðir um hljóðhimnur, fer um
grunnlægar æðar frá ytri hálsslagæð (a. carotis exter-
na). Hitastig í eyrnagöngum er því að einhverju leyti
háð umhverfishita (Erickson og Meyer, 1994; Henker
og Coyne. 1995).
Iinirauöur hitamælir
Eyrnagöng og hljóðhimnur senda frá sér rafsegul-
bylgjur í réttu hlutfalU við hitastig sitt (Erickson og ^
Meyer, 1994). Fyrir 1986 voru eyrnahitamælar í
notkun sem þurftu að snerta sjálfa hljóðhimnuna til
að nema hitann. Þessir mælar voru nánast eingöngu
nothæfir á rannsóknarstofum og í svæfingum
(Chamberlain o.fl., 1994).
144
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2.TBL. 7B.ÁRG. 1997