Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Qupperneq 24

Epidúral leggur er yfirleitt lagður í sjúkling í skurð-
aðgerðinni á svæfingardeild eða á gjörgæslu. Mikilvægt er
fyrir hjúkrunarfæðinga að vita hvar stungustaður og
verkunarsvæðið er og hvenær sjúklingur fékk lyf síðast og
hvenær meðferð hófst.
Á svæfingarblöðum kemur fram hvar leggurinn er
lagður (í hvaða hryggjarliðabil og stundum hversu langt
hann er þræddur, þ.e. verkunarstaðurinn). Einnig koma
þar fram upplýsingar um skammta og tíma lyfjagjafa og
hvort lyf hafi einnig verið gefin innan mænubasts
(intrathecalt). Hversu lengi leggurinn er hafður eftir aðgerð
fer eftir þörfum hvers sjúklings, sá tími getur verið frá
nokkrum dögum upp í nokkrar vikur.
Algengustu verkjalyf sem gefin eru epidúralt
Staðdeyfilyf: Staðdeyfilyf eins og bupivacain (Búkaín®,
Marcain®) 2,5 mg/ml eða 5 mg/ml er að jafnaði gefið á 2-4
klst. fresti eða sem sídreypi. Ráðlagðir bólusskammtar eru
á bilinu 5-10 ml, verkun kemur yfirleitt fram eftir 5-15 mín.
og varir í um 2-3 klst. Annar og nýrri valkostur er
robivacain (Narop®) og eru þá gefin á bilinu 6-14 mg/klst. í
sídreypi.
Ópíumlík lyf: Epidúral morfín er framleitt sérstaklega til
að gefa utan (epidúralt) eða innan (intrathecalt) mænu-
basts. Það er frábrugðið morfíni sem gefið er IV/IM/SC
(þ.e. parenteral formi) að því leyti að það hefur engin
rotvarnarefni og er blandað þynnra svo það geti dreifst
meira um mænuna og því verkað á stærra svæði. Morfín
Epidúral® (0,4 mg/ml) er að jafnaði gefið á 8, 12 eða 24
klst. fresti á sjúkradeildum í verkjameðferð eftir aðgerðir.
Verkun kemur fram eftir 30-60 mín. og ráðlagðir byrjun-
arskammtar eru á bilinu 2-4 mg (5-10 ml) fyrir fullorðna.
Verkjameðferð eftir aðgerðir með epidúral morfíni er nú á
undanhaldi og hefur vikið fyrir fenanýli sem flestir telja
öruggara að því leyti að það er fljótvirkara og dreifist
minna.
Þriggjalyfjablanda: Sídreypi með blöndu af 2pg/ml
fentanyl (Fentýl®) og 1 mg/ml bupivacain (Búkaín®) þar
sem bætt er í 2pg/ml af epinephrin (Adrenalín®) er nýleg
aðferð við meðhöndlun verkja með epidúral legg.
Dreypishraði er á bilinu 2-15 ml/klst., oftast er byrjað á 4-6
ml/klst.
Önnur lyf: Einnig hafa verið gefin önnur lyf í epidúral
bilið til verkjastillingar eftir aðgerðir, s.s. klonidin, ketamin
og midazolam, en ekki er mikil reynsla af notkun þessara
lyfja hérlendis.
Fentýl-Búkaín-Adrenalín (FBA)-sídreypi
Sídreypi með blöndu af 2pg/ml fentanyl (Fentýl®) og 1
mg/ml bupivacain (Búkaín®) þar sem bætt er í 2pg/ml af
epinephrin (Adrenalín®) (hér eftir kallað FBA) er einn valkost-
ur í verkjalyfjameðferð með epidúral legg. Þessi þriggja-
lyfjablanda af ópíumlíku verkjalyfi, staðdeyfilyfi og adrenerg-
ískum agonista hefur verið notuð í verkjameðferð eftir
aðgerðir um árabil hérlendis og reynst örugg og gagnleg.
Epidúral FBA-sídreypi eftir aðgerðir getur hentað vel
sjúklingum sem fara í brjóstholsaðgerðir, æðaaðgerðir á
fótum, stórar kviðarholsaðgerðir eða stærri bæklunar-
aðgerðir, svo og hjarta- og lungnasjúklingum.
FBA-lyfjablanda er gefin með sídælu. Hérlendis eru oft
eru notaðar Abbott Rain Management Þrovider dælur,
einnig er hægt að nota aðrar lyfjadælur (t.d. IVAC).
Hjúkrunarfræðingar stilla hraða sídreypisins að þörfum
sjúklings samkvæmt fyrirmælum svæfingarlæknis og eftir
þar til settum reglum sjúkrahússins, og er byggt á eftirliti og
mati hjúkrunarfræðinga á vissum þáttum hjá sjúklingum.
Að öllu jöfnu er epidúral FBA-meðferð hafin á vöknun
eða gjörgæsludeild. Þessari meðferð er haldið áfram þar til
unnt er að stilla verki með töflum eða stílum og er meðferð-
inni hætt í samráði við svæfingarlækni eða fulltrúa bráða-
verkjateymis. Ástæða getur verið til að hætta meðferð ef
ekki fæst viðunandi verkjastiling þrátt fyrir hámarksskammta,
ef aukaverkanir verða óviðráðanlegar eða aðrar aðstæður
koma upp sem hafa áhrif á áframhaldandi meðferð.
Dreypishraði er á bilinu 2-15 ml/klst, oft er byrjað á 4-6
ml/klst. Hafi sjúklingur fengið meira en 8 ml/klst er ráðlagt
24
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 75. árg. 1999