Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Side 26

(gott er að þynna út lausnina í 9 ml NaCI 0,9% og gefa 1
ml) og kallað á svæfingarlækni strax.
Ef öndun er 9/mín og meðvitund 3 er kallað á svæfingar-
lækni um leið og viðeigandi ráðstafanir eru gerðar, s.s. að
hvetja sjúkling til að anda, tryggja súrefnisgjöf, epidúral
lyfjagjöf stöðvuð. Ef öndun er hægari en 9/mín og/eða
meðvitund er 3 er sjúklingnum tafarlaust gefið naloxón 0,2
mg IV (0,5 ml) í senn og kallað á svæfingarlækni.
Ef sjúklingur finnur fyrir einkennum eins og dofa kringum
munn, yfirliðatilfinningu og suði fyrir eyrum getur það bent
til eitrunar af völdum staðdeyfilyfja (leggur e.t.v farið í
nærlægar æðar) og er þá kallað á svæfingarlækni strax.
Skyndilegt eða vaxandi máttleysi í fótum getur bent til
að leggurinn hafi farið yfir dúru og lyfið fari því intratheoalt
og er þá lyfjagjöf stöðvuð og fengið álit svæfingarlæknis.
Ef dofi er við eða fyrir ofan geirvörtur og sjúklingur
getur ekki kreppt hnén er hætta á áhrifum á öndunarvöðva
og er svæfingarlæknir látinn vita.
Ef sjúklingur kvartar um bakverki með eða án lömunar í
fótum; eða um bakverki, lamanir eða dofa þrátt fyrir að
meðferð sé hætt er fengið álit svæfingarlæknis m.t.t. hvort
um hematóm eða sýkingu (abcess, blóðsýkingu, heila-
himnubólgu) sé að ræða.
Ef verkir fara vaxandi á 2.-4. degi eftir aðgerð þrátt fyrir
dreypi er hugað að hugsanlegum fylgikvillum skurðaðgerðar
og e.t.v. kallað á skurðlækni.
Mat og skráning
Notuð eru sérstaklega útbúin flæðirit fyrir verkjameðferð
með epidúral legg. Lífsmörk eru metin og skráð reglulega
á verkjaflæðiritið svo og aðrir þættir sem meta þarf og
taldir eru upp hér að neðan.
1. Verkir eru metnir og skráðir reglulega. Sjúklingar eru
spurðir um verki í hvíld eða legu annars vegar og við djúpa
innöndun eða hreyfingu hins vegar. Notaður er tölukvarði
frá 0 til 10 (0 = enginn verkur og 10 = gæti ekki verið verri).
Ef sjúklingar eiga erfitt með að nota tölukvarða geta
hjúkrunarfræðingar getið sér til um styrk verkjanna, byggt
á klínískri reynslu, og notað sama 0-10 kvarðann. Gott ráð
er að skrifa tölurnar innan sviga til að gefa til kynna að
styrkur verkjarins sé mat annars en sjúklingsins.
2. Sjúklinga, sem fá epidúral morfín eða fentanyl, þarf að
athuga sérstaklega m.t.t. meðvitundar og öndunar. Skert
meðvitund getur bent til yfirvofandi öndurnarslævingar og er
því fylgst með þessum þáttum saman. Minnkuð meðvitund
getur verið fyrsta einkenni um öndunarslævingu og er því
fylgst reglulega með meðvitund, jafnframt því sem fylgst er
með öndun (tíðni og dýpt) og e.t.v. súrefnismettun. Þegar
sjúklingur fær lyfið fyrst eða þegar skammtar eru stækkaðir
er metið á a.m.k. klukkustundarfresti í fjórar klst. í
viðhaldsmeðferð er metið á 4 klst. fresti og eftir þörfum.
Meðvitund má meta með eftirfarandi kvarða (Sedation
Rating Scale):
26
0: Vakandi
1: Syfjaður en auðvelt að vekja
2: Sljór en hægt að vekja
3: Erfitt að vekja
S: Sofandi
3. Meta þarf blóðþrýsting og púls hjá sjúklingum sem
fá staðdeyfilyf á a.m.k. klukkustundarfresti í upphafi með-
ferðar og við skammtabreytingar á stökum skömmtum; í
viðhaldsmeðferð á 4 klst. fresti.
4. Vöðvastyrkur/hreyfigeta í neðri útlimum er metið á
klukkustundarfresti í upphafi meðferðar og við skammta-
aukningar; í viðhaldsmeðferð á 4 klst. fresti.
Notast má við eftirfarandi kvarða til að meta vöðvastyrk
í fótum (Bromage Score):
0: Eðlileg hreyfigeta
1: Lyftir með erfiðleikum
2: Lyftir ekki um hné/mjakar fótum
3: Engin hreyfigeta
5. Dofi/deyfing er metinn reglulega. Það er gert með
því að spyrja sjúklinginn hvort hann finni fyrir snertingu (t.d.
tær, fætur, leggir, kviður). Dofa er einnig hægt að meta
með því að snerta húðina með túffu vættri í spritti.
Sjúklingar finna fyrir skertu kuldaskyni þar sem staðdeyfi-
lyfið verkar.
6. Einnig er fylgst með ógleði og kláða reglulega. Er
það oft skráð þannig að merkt er við já - nei eftir því hvort
einkennin eru til staðar. Stundum er skráð hversu sterk
einkennin eru, t.d. engin - væg - talsverð - mikil.
7. Fylgst er með þvaglátum sjúklinga sem fá verkjalyf
um epidúral legg, skráð er vökvajafnvægi (vökvataka og
þvagútskilnaður).
8. Athugaður er stungustaður m.t.t. bólgu, roða, vilsu,
eymsla og hvort leggurinn er á sínum stað; og umbúðir
þar við a.m.k. einu sinni á hverri vakt.
9. Fylgst er með einkennum sem geta bent til vanda-
mála út af epidúral leggnum sjálfum, s.s. að hann hafi
færst til (breyting á verkjastillingu eða lífsmörkum), sýkingar
(stungustaður, hiti, nevrólógísk einkenni um sýkingu í mið-
taugakerfi) eða myndunar hematóms (dofi, lamanir, bak-
verkur).
10. Séu lyfjadælur notaðar er mikilvægt að fylgjast
reglulega með þeim. Athugað er hvort dælurnar séu í
gangi og rétt stilltar. Einnig er mikilvægt að fylgjast með
hvort dælurnar vinni rétt og ef grunur er um að svo sé
ekki, að gera viðeigandi ráðstafanir.
Þættir tengdir hjúkrun
Sjúklingafræðsla. Mikilvægt er að útskýra fyrir sjúklingum í
hverju þessi verkjameðferð er fólgin, svo og að fara yfir
hugsanlega fylgikvilla og helstu einkenni sem litið verður
eftir. Kenna þarf sjúklingum að nota kvarða (t.d. tölukvarða
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 75. árg. 1999