Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.2001, Qupperneq 70

Þankastrik
Þankastrik er fastur dáikur í blaðinu og höfundur hvers pistils stingur upp á þeim næsta. í Þankastriki gefst
hjúkrunarfræðingum færi á að tjá sig um ýmisiegt sem varðar hjúkrun og er þeim hjartfóigið. Þistlarnir geta
fjallað um ákveðin málefni, sögur af kynnum við sjúklinga eða starfsfóik, eitthvað sem hefur orðið höfundum
til hugljómunar eða hvaðeina annað sem tengist starfinu og hugmyndafræði þess. Guðbjörg Guðmunds-
dóttir, sem skrifaði Þankastrik síðasta biaðs, skoraði á Kristínu Alexíusdóttur sem tekur hér upp þráðinn.
Of{it uAva uvi m
Kristín Alexíusdóttir
Nú hefur landlæknir skorið upp herör gegn offitu og er það örugg-
lega löngu tímabært. Börn og unglingar hafa ekki verið þyngri frá því
mælingar hófust, sykursýki er vaxandi vandamál meðal þungaðra
kvenna og eldra fólks, hjarta- og æðasjúkdómar byrja mun fyrr á
lífsleiðinni en áður og svo mætti lengi telja. Við þurfum hvorki að leita
víða né lesa sannfærandi tölur byggðar á vísindalegum grunni til að
sjá fram á vandamál sem virðist því miður vera að margfaldast í
hinum vestræna heimi. Á sama tíma eiga milljónir manna hvorki til
hnífs og né skeiðar í þriðja heiminum. Vandinn er augljós öllum sem
láta sig málið varða.
Það þarf heldur ekki að fjölyrða um alla matar- og kaffitímana á
fjölmennum og hressilegum kvennavinnustöðum sem fara í að ræða
um það hvað þessi sé feitur og hinn sé mjór.
Megrunarkúrar, breyttur lífsstíll, leikfimitímar og líkamsrækt. Án
þess að nokkur geri sér grein fyrir sækir umræðan alltaf í sama farið.
Þjóðin er með offitu á heilanum. Síðan Gaui litli fór í megrunina góðu
fyrir nokkrum árum í beinni útsendingu með landsmenn alla á vigtinni
hjá sér og sýndi þar með fádæma dirfsku og gott fordæmi, er ekkert
lengur heilagt i þessum efnum. Allir hafa eitthvað til málanna að leggja.
Frá janúar til jóla ár hvert eru allir sem láta sig góða heilsu varða að
hugsa um hvað þeir láta ofan í sig og hvernig sé nú árangursríkast að
ná upp grunnefnaskiptahraða líkamans. Sumir eru fyrir löngu búnir að
missa lystina á sjálfum jólamatnum þar sem hann er bæði fullur af
mettaðri dýrafitu og saltpétri og því lítið vit í því að belgja sig út af
honum og uppskera ýmist kransæðasjúkdóma eða krabbamein.
Almenningur er orðinn svo ofur-meðvitaður um orsakir vandans að
fimm ára barn getur sagt reiprennandi hvað felst í einni hitaeiningu.
En svona að öllu gríni slepptu þá er um alvörumál að ræða sem
lætur engan ósnortinn og þar er ég sjálf engin undantekning. Það
sem mér stendur þó meiri stuggur af en offitudraugurinn sjálfur er
hugarfarið sem býr að baki allri þessari umræðu og afleiðingar þess.
Mér bregður í brún þegar ég heyri samstarfsfólk mitt í heilbrigðisstétt
fjargviðrast yfir holdafari sjúklinganna. Eðlilega sýnist sitt hverjum og
mörkin hvað við teljum tilhlýðilegt í vaxtarlagi annarra mjög breytileg
út frá reynsluheimi okkar sjálfra. En eitthvað finnst mér þröskuldurinn
vera farinn að færast neðar og helst þurfa allir að vera steyptir í sama
mót. Ég tek umyrðalaust upp hanskann fyrir þéttholda skjólstæðinga
okkar og stend á því fastar en fótunum að það þurfi ekki allir að taka
sig vel út í mjaðmabuxum og naflabol á hvaða aldri sem þeir eru.
Aðalatriðið er að fólki líði vel með sig og sinn líkama eins og það er.
Við sem fagfólk ættum því að leggja þessa fordóma á hilluna, að
minnsta kosti á meðan við erum í vinnunni. Það er ekki okkar að
dæma aðra heldur eigum við að mæta fólki eins og það er og styðja
það í aðstæðum þess hvort sem þær eru áunnar, erfðar eða af
einhverjum allt öðrum toga spunnar.
( mínu ungdæmi þótti það ekki góður siður að dæma annað fólk
eftir útlitinu einu saman en nú þykir ekkert tiltökumál að þeir sem eru
of þungir eigi jafnvel ekki sömu möguleika á almennum vinnumarkaði
og þeir sem falla betur inn í hina stöðluðu ímynd. Það þarf að færa
gömlu góðu gildin til vegs og virðingar á ný og við vitum öll að þegar
kemur að leiðarlokum hjá okkur vega þessar yfirþorðskenndu stað-
reyndir ekki þungt.
Starf mitt sem hjúkrunarfræðingur á krabbameinslækningadeild
hefur styrkt mig enn frekar j þessari góðu lexíu. Að horfa á skjólstæð-
inga mína miskunnarlaust rænda sínu fyrra útliti af grimmum sjúk-
dómi; verða ýmist útblásnir af meðferðinni sem fylgir í kjölfarið eða þá
allt of grannir, missa allt hárið af höfðinu og fá hár alls staðar þar sem
það vill ekki fá það og svo mætti lengi telja. Að takast á við þess
háttar breytingar í æsku- og útlitsdýrkandi veröld dagsins í dag er
eflaust erfiðara en orð fá lýst. En það kennir okkur hinum að bera
virðingu fyrir andlegum styrk og hinni einu sönnu fegurð sem við
sjáum endurspeglast í baráttu sjúklinganna fyrir lífinu sjálfu.
Það er því vandratað meðalhófið og við reynum það öll einhvern-
tíma. En hvernig getum við sem fullorðnar vel menntaðar manneskjur
uppfrætt börnin okkar skynsamlega þegar offita og heilsusamlegt
líferni eru annars vegar? Það er að sjálfsögðu ekki til neitt gott svar við
því en sjálf held ég að fátt sé óhollara æsku landsins en það að skipta
mannfólkinu niður í tvo hópa, þann granna og þann feita. Það er örugg
leið til að grafa undan sjálfsmyndinni hjá ungum og óhörðnuðum
sálum að lenda í feita hópnum. Þegar fullorðna fólkið hugsar um fátt
annað en útlit og ímyndarsköpun og fyrirmyndirnar eru ofurskvísur og
ofurfyrirsætur eins og Britney Spears og Kate Moss er ekki von á
góðu. Tvískinnungurinn er allt í kringum okkur og þurfum við ekki að
líta lengra en í eigin barm til að sjá að við erum ekki alveg saklaus.
Þegar allir eru í kapphlaupi við tímann og sjálfa sig er svo einfalt að
kaupa fijótlegu lausnina á öllum vandamálum.
Ég held að við sem hjúkrunarfræðingar á tuttugustu og fyrstu
öldinni sjáum fram á risastórt verkefni. Sóknarfærin eru ótalmörg og
ég held að fáar stéttir séu betur undir það búnar en okkar að
leiðbeina og styðja við bakið á fólki sem vill snúa við blaðinu og
breyta um lífsstíl. En til þess að það takist þurfum við að sýna fram á
fordómalaust fordæmi og muna það að kílóafjöldinn á vigtinni og
fituhlutfallið segir ekki alla söguna. Við erum öll ólík og leiðirnar sem
henta hverjum og einum mismunandi eftir því og útkoman þarf ekki
alltaf að verða sú sama.
Hver veit nema í framtíðinni verði þeim sem ekki hugsa vel um
heilsuna og eru of þungir, reykja eða drekka meira en góðu hófi
gegnir takmarkaður aðgangur að almenna tryggingakerfinu? Svo ég
tali nú ekki um þá sem luma á geðsjúkdómum, illkynja sjúkdómum
eða hjarta- og æðasjúkdómum og annarri eins óáran í erfðamengi
sinu, því þetta kostar nefnilega allt orðið svo mikið. Ég vona heils-
hugar að svo verði aldrei. En svo mikið er víst að ég mun styðja
baráttu landlæknisembættisins gegn offitu um ókomna framtíð, bæði
persónulega og sem fagmaður.
Við vitum svo öll í hverju töfralausnin er fólgin, einfaldlega að borða
minna og hreyfa sig meira. Það er nú ekki flóknara en það...
Svona í lokin langar mig að láta nokkrar Ijóðlínur eftir Einar Ben. fylgja
með en góð vinkona mín hefur einmitt látið þær liggja á milli allra
uppáhaldsmataruppskriftanna sinna og megrunarkúranna sem hún
hefur reynt síðustu áratugina með bara nokkuð góðum árangri.
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð i næn/eru sálar.
Ég skora á Björgu Árnadóttur, hjúkrunarfræðing og framkvæmda-
stjóra hjá Heilsuvernd ehf. að skrifa næsta þankastrik.
222
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 77. árg. 2001