Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 46

framleiðendur sáu sér leik á borði þar sem mun færri
konur reyktu en kariar. Þeir notfærðu sér baráttu kvenna til
sjálfstæðis og tókst með auglýsingaherferðum að gera
sígarettuna að tákni frelsis og jafnréttis.
Tóbaksframleiðendur hafa nú tekið „kvennaauglýsing-
ar“ upp úr farteskinu á nýjan leik og beina sjónum sínum
að konum í vanþróuðu ríkjunum þar sem frelsi kvenna er
takmarkað og hlutfall kvenna sem reykja mjög lágt, eins
og í Indónesíu og Malasíu þar sem aðeins um 4% kvenna
reykja. í auglýsingunum er sígarettan sýnd sem lykill að
frelsi og sjálfstæði.
Tálbeita tóbaksframleiðenda er orðin fágaðri og allt er
gert til þess að skapa jákvæða stemningu og ná til undir-
vitundar fólks með tilvísun í ákveðna sígarettutegund.
Leitast er við að skapa andrúmsloft sem tengist ýmsum
tilfinningum, s.s. gleði, fullnægju, þroska, rómantík, ævin-
týralegum lífsstíl, hreinleika og frelsi - allt eftir því hvaða
hóps er verið að höfða til.
Skaðsemi reykinga
Rannsóknir sýna að konur þola reykingar síður en karl-
menn. Konum er mun hættara við að fá lungnakrabbamein
og virðist kvenhormónið östrógen hafa þessi áhrif. í löndum
Evrópusambandsins hækkar tíðni lungnakrabbameins
hraðar meðal kvenna en karla. Þegar eru ískyggileg teikn á
lofti í nokkrum löndum þar sem lungnakrabbamein er orðið
algengara hjá konum undir 45 ára en hjá körlum á sama
aldri. í sumum ríkjum er svo komið að fleiri konur deyja úr
lungnakrabbameini en brjóstakrabbameini sem fram að
þessu hefur verið algengasta dánarorsök þeirra. Niður-
stöður Hjartaverndar hafa leitt í Ijós að hætta á kransæða-
stíflu eykst hlutfallslega meira hjá konum en körlum sem
reykja. Æðastíflur í útlimum, heilablæðing, háþrýstingur og
fleiri æðasjúkdómar eru mun algengari hjá reykingakonum
en þeim sem ekki reykja. Auðkenni margra sem reykja er
hrukkótt og skorpin húð. Ástæðuna er hægt að rekja að
nokkru til áhrifa tóbaks á bandvef og æðar húðarinnar.
Beinþynning eykst verulega við tóbaksneyslu og stuðla
reykingar að því að tíðahvörf verða fyrr þannig að eggja-
stokkarnir hætta að framleiða östrógen en það er nauð-
synlegt til þess að kalkið bindist í beinum. Einnig hefur það
sýnt sig að konur sem reykja finna frekar fyrir tíðaverkjum
og óreglulegum blæðingum.
Ófrjósemi hjá konum sem reykja er þrisvar sinnum
algengari, hætta á fósturláti og utanlegsfóstri eykst
umtalsvert og árangur tæknifrjóvgana er mun verri hjá
konum sem reykja en þeim sem ekki reykja.
Aldrei of seint að hætta
En það er aldrei of seint að hætta að reykja. Daglegar
reykingar íslenskra kvenna (18-69 ára) hafa minnkað úr
37% árið 1985 í 25% árið 2000. Reykingar meðal ungra
kvenna eru í mörgum löndum orðnar algengari en hjá
körlum. Allt frá því á áttunda áratug 20. aldar hefur dregið
meira úr reykingum karla en kvenna. Mikilvægt er að
starfsfólk í skólum og heilbrigðisstéttum leggist á eitt um að
hjálpa stúlkum að tiieinka sér betri lífshætti með reykleysi.
Konur vilja hætta að reykja af mismunandi ástæðum.
Þar má nefna frelsi undan tóbaksánauðinni, heilsufars-
ástæður, meðganga eða löngun til að bæta fjárhaginn.
Samt sem áður finnst þeim oft erfiðara að hætta en körl-
um, m.a. vegna þess að þær fá ekki nægilegan stuðning
frá umhverfinu og vegna óttans við að fitna.
Konur þurfa aðstoð við að takast á við fráhvarfsein-
kenni þegar þær hætta að reykja og til að brjóta upp
reykingamynstrið. Þær þurfa einhvern sem þær geta talað
við þegar tekist er á við slíkar breytingar.
Hjúkrunarfræðingar eru í lykilaðstöðu til að veita aðstoð
með því að vera virkar í andstöðu gegn tóbaksneyslu og
leiðbeina þeim sem vilja hætta að reykja.
Heimildir:
Látum ekki sitja við orðin tóm...hættum að reykja, Þorsteinn Blöndal,
Reykjavík, 1993.
Læknaneminn, Félag læknanema við Háskóla íslands, 49. árg. 1. tbl. 1996.
Lung cancer risk greater for women, Health BBC News, 1. ágúst 2001,
www.news.bbc.co.uk
Þóra Magnea Magnúsdóttir, Konur og reykingar, 19. júní, ársrit
Kvenréttindafélags íslands, 48. árg. 1999.
Tóbak, heimildasafn um tóbak, Krabbameinsfélag Reykjavíkur og íslands
1998.
Women and the Tobacco Epidemic, Challenges for the 2T' Century, The
World Health Organization (WHO), 2001.
‘mj^ kav€ T> uMvf, r&M -frij 4t>
c^V'ViavCí. tu HWivvíe
VirginiaSums
Itsa womúll /
thing.
6 ntj *u»: 01 mj mcoiiM i» p»f cÍQOfiit* by FTC uutliod.
SURGEON GENERAL'S WARNING: Smoking
Causes Lung Cancer, Heart Disease,
Emphysema. And May Complicate Pregnancy.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 77. árg. 2001