Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 21

RITRÝND GREIN
Mataræöi 11 ára barna í
Reykjavík: Hollusta drykkja
um 155 +/- 210 gr og stúlkurnar um 75 +/- 115 gr
og var munur ekki marktækur. I heildina drukku
um 55% barnanna safa á skráningardögunum.
Umræöa
Meðal 11 ára skólabarna í Reykjavík er vatns-
drykkja marktækt minni en gos- og svaladrykkja-
neysla að meðaltali dag hvern. Neysla á sýrðum
mjólkurafurðum er að mestu á feitum og sætum
vörum, þ.e. vörum sem innihalda 3% fitu eða
meira og viðbættan sykur. Dregið hefur verulega
úr mjólkurdrykkju síðasta áratug, en jákvæða
breytingu má telja að almennt er notuð fituminni
drykkjarmjólk en áður.
Drykkjarmjólk var aðallega léttmjólk en það
er athyglisvert að neysla fituminnstu mjólkur-
drykkjanna, þ.e. fjörmjólkur og undanrennu,
er ekki nema um 6% af mjólkurdrykkjaneyslu
þessara barna. I könnun á nokkur hundruð 10,
12 og 14 ára skólabörnum, meðal annars úr
Reykjavík, sem gerð var fyrir rúmlega 10 árum,
var aðallega höfð nýmjólk til dryklyjar. Samkvæmt
þeim niðurstöðum var meðalneysla á mjólkur-
vörum 12 ára barna í þéttbýli rúmlega 900 gr
á dag (Laufey Steingrímsdóttir o.fl., 1994) sem
er rúmlega tvöfalt það magn sem niðurstöður
þessarar rannsóknar sýna og var þessi munur
marktækur (p<0,001). Nýleg íslensk rannsókn á
6 ára börnum (Margaret Ospina, 2003) sýndi að
þau neyttu að meðaltali 440g á dag af mjólkur-
vörum. Minnkandi neysla á mjólkurvörum var
einnig staðfest í nýlegri könnun Manneldisráðs
á mataræði fullorðinna íslendinga og sást það
sérstaklega meðal ungra fullorðinna (Laufey
Steingrímsdóttir o.fl., 2003).
Þá staðreynd, að meiri hluti sýrðu mjólkur-
varanna, sem börnin borða, er bæði feitur og
sætur, má eflaust að miklu leyti rekja til þess að
meirihluti sýrðra mjólkurvara á markaði er feitur
og/eða sætur. Ahugavert framhald þessarar rann-
sóknar væri að skoða áhrif auglýsinga um sýrðar
mjólkurvörur á neysluna en þessum auglýsingum
er beint sérstaklega til barna og foreldra þeirra
en þarna er til dæmis um að ræða engjaþykkni,
hrísmjólk og skólajógúrt.
Mjólk og mjólkurvörur eru taldar æskilegar fyrir
börnin út af vexti þeirra þar sem þær eru ríkar
af próteinum og mörgum næringarefnum, meðal annars kalki
(Björn S. Gunnarsson o.fk, 2000; Kalkwarf ofk, 2003). Nýlegar
rannsóknir benda tii þess að þeir sem neyta mjólkurvara séu
almennt hraustari en þeir sem borða lítið eða ekkert (Pereira
o.fk, 2002). Fleiri rannsókna er þó þörf og hluti skýringarinnar
gæti verið að þeir sem neyta mjólkurvara borði almennt hollari
mat en aðrir (Pereira o.fk, 2002). Fullfeit mjólk og mjólkur-
vörur innihalda þó fitusýrur sem sumar virðast hafa tengsl við
hækkun blóðfitu (Estévez-González o.fk, 1998) og eru það því
frekar fituminni mjólkurvörurnar á markaðnum í dag sem eru
taldar mikilvægur hluti af hollu mataræði. D-vítamínbæting
fituminni mjólkurvara eykur einnig hollustuna en ný könnun
Manneldisráðs á mataræði fullorðinna Islendinga sýndi að D-
vítamín í fæðunni hefur minnkað um helming á síðasta áratug
og er það áhyggjuefni (Laufey Steingrímsdóttir o.fk, 2003).
Nýlegar rannsóknir á fullorðnum Islendingum benda enn
frekar á mikilvægi þess að hvetja til neyslu á D-vítamínbættum
mjólkurvörum (Örvar Gunnarsson o.fk, 2004). Tvær tegundir
af D-vítamínbættri mjólk eru á markaðnum og er neysla á þeim
hverfandi í þessum aldurshópi.
Ráðlagður dagslcammtur kalks fyrir 11 ára börn er 1200 mg á
dag. I þessari rannsókn var kalkmagnið, sem börnin fengu úr
mjólkurvörum, um 560 mg að meðaltali á dag hjá drengjum og
tæp 450 mg á dag hjá stúlkum. Ef miðað er við að 40% kalks
með matnum fáist úr mjólkurvörum (sem líklega er vanmat
meðal barna) ættu þau börn, sem neyta um 400 gr af mjólk-
urvörum á dag (samsvarar u.þ.b. tveimur glösum af mjólk),
flest að ná ráðlögðum dagskammti, þ.e. um 460 mg af kalki úr
mjólkurvörum og í heildina um 1200 mg af kalki á dag. Þannig
má leiða Iíkur að því að helmingur 11 ára barna (56% drengja
og 41% stúlkna) nái ráðlögðum dagskammti af kalki þrátt fyrir
að hlutfall mjólkurvara í mataræði þessara barna hafi minnkað
verulega síðasta áratug. Hinn helmingurinn nær þó ekki að
neyta 400 gr af mjólkurvörum á dag og gæti sá hópur því verið í
hættu á að fullnægja ekki kalkþörf sinni. I nýjum ráðleggingum
frá Lýðheilsustöð kemur fram að þeir sem vilja ekki nota mjólk
geta valið kalkbætta sojamjólk og aðrar kalkbættar vörur eða
tekið kalktöflur en þessir einstaklingar voru fáir í síðustu könn-
un á mataræði fullorðinna Islendinga (Laufey Steingrímsdóttir
o.fk, 2003). Það er því sérstaklega mikilvægt að gæta að þeim
hópi sem á það á hættu að fullnægja ekki þörf sinni en hann
hefur stækkað frá síðustu könnun. Það má þó segja að fækkun
„mjólkurþambara", sem sáust í síðustu könnun, þ.e. barna sem
drukku meira en lítra af mjólk á dag, sé af hinu góða frá holl-
ustusjónarmiði. LykiIIinn að góðri næringu er fjölbreytni og
of mikið af mjólkurvörum getur útilokað önnur matvæli sem
innihalda önnur mikilvæg næringarefni, eða þá að orkuneyslan
verður of mikil. Einnig verður að benda á að aukin neysla létt-
mjólkur er í samræmi við manneldismarkmið.
Tímarit hjúkrunarfræðinga 5. tbl. 80. árg. 2004