Læknablaðið - 01.02.2017, Blaðsíða 36

■ ■ ■ Þröstur Haraldsson
92 LÆKNAblaðið 2017/103
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Fyrir ríflega 30 árum voru þeir Pétur
Skarphéðinsson og Gylfi Haraldsson ný-
komnir heim frá sérnámi í heimilislækn-
ingum í Svíþjóð. Hér heima var verið að
breyta þjónustu heimilislækna og flytja
hana úr einkastofum inn í heilsugæslu-
stöðvar sem spruttu upp eins og gorkúlur.
Störfin voru þó ekki á hverju strái en
árið 1983 losnar önnur læknisstaðan við
heilsugæslustöðina í Laugarási í Biskups-
tungum, sem Pétur fékk, og rúmu ári síðar
losnaði hin staðan sem Gylfi fékk. Þarna
hafa þeir starfað saman þar til nú um ára-
mótin að þeir fóru báðir á eftirlaun.
Raunar gekk það ekki alveg þrautalaust
fyrir sig að draga sig í hlé því heimamenn
héldu þeim eina herlega kveðjuveislu
þar sem hundruð manna þökkuðu þeim
farsæl störf og góða viðkynningu. Nú eru
þeir þó fluttir á mölina og búnir að koma
sér fyrir á höfuðborgarsvæðinu, Gylfi í
Sjálandshverfinu í Garðabæ og Pétur í
vesturbæ Kópavogs.
Tveir læknar á einum stól
Útsendari Læknablaðsins hitti þá félaga í
Kópavoginum og ræddi við þá um ferilinn
og hvernig samstarfið gekk. Fór alltaf vel á
með þeim?
– Já, við höfðum vit á því að vera ekk-
ert að deila. Við þekktumst lítillega úr
læknadeildinni og vorum ekki langt hvor
frá öðrum í Svíþjóð, Pétur í Borås og Gylfi
í Helsingborg. Við komum okkur upp
ákveðnu skipulagi frá fyrsta degi og því
var ekki hnikað meðan við vorum þarna.
Fastar reglur og ekkert vesen. Svo vorum
við líka heppnir með starfsfólk, hjúkr-
unarfræðingar og aðrir starfsmenn entust
vel og lengi, segja þeir.
Laugaráshérað var myndað út úr
Grímsneslæknishéraði sem hafði verið
stofnað um aldamótin 1900. Það sem
réði þeirri skiptingu voru ekki hvað síst
samgöngur en þá voru fæstar ár brúaðar
og læknar og aðrir vegfarendur ferjaðir
yfir Hvítá. Fyrsti læknirinn var Skúli
Árnason sem hafði búseturétt í Skálholti
og bjó þar fram til 1920. Þegar hann lét
af störfum komu upp einhver vandræði
með búsetumál læknisins en upp úr því
kaupa sveitarfélögin á svæðinu Laugarás-
jörðina. Svæðið er ansi víðfeðmt því það
nær vestan frá Sogi og austur að Þjórsá
og frá Hveravöllum niður að hringveg-
inum. Í upphafi voru sveitarfélögin 7 en
nú eru þau fjögur. Læknar hafa verið
nokkuð þaulsetnir þar en árið 1966 var
byggt íbúðarhús fyrir lækni með móttöku.
Tveimur árum síðar var ráðist í að stækka
móttökuna og byggja annað íbúðarhús
því svo var orðið annasamt að einn læknir
dugði ekki.
– Þegar við komum til starfa var þarna
117 fermetra heilsugæslustöð með móttöku
fyrir einn lækni. Stækkun móttökunnar
var nú hálfmisheppnuð því hún nýtt-
ist aldrei nema fyrir einn lækni. Hinn
læknirinn þurfti því að finna sér eitthvað
annað að gera en sinna móttöku sjúklinga.
Það var svo sem nóg að gera í vitjunum
og þjónustu við skólana, auk þess sem við
vorum um nokkurt skeið læknar fangelsis-
ins á Litla-Hrauni. Svo bættust við virkjan-
ir uppi á hálendinu og fleira. Við sinntum
Sólheimum í Grímsnesi og elliheimilinu
að Blesastöðum á Skeiðum sem var lokað
í haust.
Öflugur rekstur
Nú starfa í Laugarási hjúkrunarfræðingar í
hálfri þriðju stöðu, tveir læknar, læknarit-
ari, móttökuritari og ljósmóðir í hluta-
starfi. Þetta hefur verið svipað frá því
Pétur og Gylfi hófu þar störf.
– Þetta var nokkuð öflugur rekstur hjá
okkur þótt stöðin væri lítil því við vor-
um með meinatækni, hjúkrunarfræðing,
ljósmóður, ritara og annað sem þurfti til
reksturs á einni heilsugæslustöð. Laugar-
ás var fyrsta heilsugæslustöðin sem tók
upp leit að brjóstakrabbameini. Það hófst
skömmu eftir að við komum austur, þá
fengum við myndavél til að sinna þeirri
leit. Við gerðum ýmislegt þó við værum í
svona litlu húsnæði. Við vorum heppnir
með að félagasamtök voru dugleg að gefa
okkur tæki. Það var erfiðast að fá stjórn-
völd til að byggja, þar var þungt fyrir fæti,
segja þeir.
Aðstaðan var hins vegar ekki nógu góð
í Laugarási svo það var reynt að vinna því
fylgi að stækka hana. Það tókst og árið
1997 gátu þeir flutt inn í nýja stöð. Þá jókst
fermetrafjöldinn úr 117 í 450. Þar voru
stólar fyrir þá báða svo þeir gátu hætt
að sinna föngunum á Hrauninu. Sam-
kvæmt reglugerð var ráð fyrir því gert að
tannlæknir starfaði í stöðinni. Það fékkst
náttúrlega enginn tannlæknir til starfa
svo plássið hans var autt til að byrja með,
en fljótlega tókst þó samkomulag um að
félagsþjónustan í uppsveitum Árnessýslu
nýtti húsnæðið. Þar var og er félagsráð-
gjafi að störfum á skrifstofu.
– Það er gott kompaní því félagsþjón-
usta og heilsugæsla eiga margt sameigin-
legt, svo sem umönnun aldraðra og fleira.
Vegirnir upp og ofan
Samgöngur hafa í tímans rás haft töluverð
áhrif á skipan læknishéraða, eins og áður
segir, og til skamms tíma hefur vegasam-
bandið verið dálítið erfitt.
– Vegirnir liggja mest upp og niður en
ekki þversum. Það hefur þó skánað tölu-
vert með tilkomu brúar og vegasambands
milli Reykholts og Flúða. Tvær ástæður
voru á sínum tíma fyrir því að Laugarás-
jörðin var keypt: þar var jarðhiti og auk
þess var jörðin í miðju héraði. Í upphafi
voru ferjur yfir Hvítá, bæði yfir á Skeið
Störfuðu saman í aldarþriðjung
Pétur Skarphéðinsson og Gylfi Haraldsson heilsugæslulæknar
láta af störfum í Laugarási í Biskupstungum