Læknablaðið - 01.02.2017, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2017/103 75
gengasta aðgerðin var brottnám á bugaristli með samtengingu
milli ristils og endaþarms (n=30, 18%). Hjá tveimur sjúklingum af
5 sem fóru í greiningaraðgerð með kviðsjá var framkvæmd skolun
á kviðarholi. Enginn af þessum 5 sjúklingum fór síðar í bráða- eða
valaðgerð (tafla II).
Þrír af þeim 134 sjúklingum sem fóru í aðgerð þurftu á endur-
aðgerð halda í legunni en allir fóru þeir upphaflega í Hartmanns-
aðgerð. Tveir þeirra fóru í heildarbrottnám á ristli (total colectomy)
og endagarnarstóma (end ileostomy) vegna versnunar á klínísku
ástandi. Þriðji sjúklingurinn fékk drep í stóma sem þarfnaðist lag-
færingar. Enn aðrir tveir sjúklingar af 134 sem fóru í aðgerð svör-
uðu ekki meðferð og í kjölfarið var virkri meðferð hætt (mynd 2).
Átta af 88 sjúklingum (9%) í stuðningsmeðferðarhópnum fengu
kera í kjölfar greiningar, en 11 sjúklingar (12,5%) fengu kera síð-
ar í legunni þar sem þeir svöruðu ekki upphafsmeðferð. Flestir
sjúklingarnir (n=69, 74,5%) voru upphaflega meðhöndlaðir með
sýklalyfjum án ísetningar kera. Tuttugu og þrír sjúklingar (26%)
úr stuðningsmeðferðarhópnum þurftu síðar að fara í bráðaaðgerð
í legunni þar sem þeir svöruðu ekki meðferð. Tíu af þessum 23
sjúklingum höfðu áður fengið kera (við greiningu, n=5; síðar, n=5)
en 13 höfðu eingöngu verið meðhöndlaðir með sýklalyfjum. Það
voru því samtals 56 sjúklingar sem svöruðu einvörðungu sýkla-
lyfjameðferð. Einn af þeim 23 sjúklingum sem upphaflega voru
meðhöndlaðir með stuðningsmeðferð og sem síðar fóru í bráða-
aðgerð þurfti að fara í tvær enduraðgerðir. Upphaflega var fram-
kvæmd opin aðgerð þar sem lagður var keri og síðar kviðsjárað-
gerð þar sem lagt var út stóma (mynd 2).
Valaðgerð var framkvæmd síðar á 10 sjúklingum úr stuðnings-
meðferðarhópnum vegna sögu um endurtekna sarpabólgu. Níu
þeirra fóru í brottnám á bugaristli og einn í vinstra helftarristilnám
(left hemicolectomy). Í öllum aðgerðum var gerð samtenging á milli
ristils og endaþarms. Af þeim sem upphaflega fengu stuðnings-
meðferð fóru því 33 (38%) sjúklingar síðar í aðgerð (bráðaaðgerð,
n=23; valaðgerð, n=10). Allir þessir sjúklingar höfðu sarpabólgu.
Stuðningsmeðferð varð algengari eftir því sem á rannsóknar-
tímann leið en á sama tíma dró úr tíðni skurðaðgerða (mynd 3).
Hlutfall sjúklinga sem fóru í aðgerð strax við greiningu lækkaði úr
71% á tímabilinu 1998-2002 í 54% á tímabilinu 2003-2007 (p<0,005).
Hlutfall þeirra sem voru meðhöndlaðir með stuðningsmeðferð við
greiningu jókst úr 27% á tímabilinu 1998-2002 í 45% á tímabilinu
2003-2007 (p<0,05).
Stóma
Níutíu og sex sjúklingar (61%) af þeim 157 (aðgerðarhópur, n=134;
stuðningsmeðferðarhópur, n=23) sem fóru í bráðaaðgerð fengu
stóma. Sjötíu (73%) af þessum 96 fóru í Hartmanns-aðgerð (að-
gerðarhópur, n=63; stuðningsmeðferðarhópur, n=7) og af þeim
voru 33 (47%) endurtengdir síðar. Tuttugu sjúklingar (21%) létust
innan eins árs frá því að Hartmanns-aðgerðin var framkvæmd án
þess að endurtenging færi fram. Það voru því 17 (34%) af 50 sjúk-
lingum sem voru með varanlegt stóma þegar gögnum var safnað.
Aldur þeirra sjúklinga sem fóru í endurtengingu eftir Hartmanns-
aðgerð var 62 ár (bil: 35-89) en 71 (bil: 56-86) ár hjá þeim sem ekki
voru endurtengdir.
Mynd 3. Fyrsta meðferð við rofi á ristli. Rauðu súlurnar sýna hlutfall aðgerðar og bláu
súlurnar hlutfall stuðningsmeðferðar af þessum tveimur meðferðarúrræðum á árunum
1998 til 2007.
Tafla II. Skurðaðgerðir sem framkvæmdar voru sem upphafsmeðferð við rofi á
ristli (n=134) eða síðar sem meðferð í kjölfar stuðningsmeðferðar (n=33). Gefinn
er upp fjöldi aðgerða og hlutfall þeirra (%) af heildaraðgerðafjölda í hverjum
dálki.
Aðgerð, fyrsta
meðferð
Aðgerð, seinni
meðferð
Allar
aðgerðir
Hartmanns-aðgerð 63 (47) 7 (21,2) 70 (42)
Brottnám á bugaristli 15 (11,2) 15 (45,4) 30 (18)
Rof saumað 23 (17,2) 1 (3) 24 (14)
Vinstra helftarristilnám 6 (4,5) 5 (15,2) 11 (7)
Brottnám ristils 8 (6) 0 (0) 8 (5)
Kviðsjárspeglun til
greiningar
5 (3,7) 0 (0) 5 (3)
Hægra helftarristilnám 4 (3) 1 (3) 5 (3)
Opin hreinsun 3 (2,2) 2 (6,1) 5 (3)
Annað 7 (5,2) 2 (6,1) 9 (5)
Mynd 2. Flæðirit yfir meðferð við rofi á ristli (n=225).