Læknablaðið - 01.02.2017, Blaðsíða 39

LÆKNAblaðið 2017/103 95
og almennum viðskiptum og þjónustu í
heilbrigðiskerfinu.
„Helstu frumherjar markaðshyggjunnar
A. Smith, J. Stewart Mill og ferskir Nóbels-
hafar í hagfræði, J. Stiglitz og G. Akerlof,
vara við einfaldri markaðshyggjureglu í
heilbrigðis-, dóms- og menntunarmálum
þar sem neytendur skortir grunnþekkingu
á við seljendur og kunna því síður að
verðmeta þjónustuna. Öðru máli gegnir
við kaup og sölu á matvælum, klæðum
og húsnæði en þar geta kaupendur betur
tryggt sér góða grunnþekkingu á vörum
eða þjónustunni og geta því verðmetið
kostnaðinn. Þar á markaðshyggjan betur
heima að mínu áliti. Markaðsvæðingu eða
einkavæðingu getur fylgt afkastahvati en
„gróðahyggja“ má ekki verða allsráðandi
á jafnviðkvæmu sviði og heilbrigðisþjón-
ustan er, því að seljandi þjónustunnar er í
yfirburðastöðu gagnvart kaupendum sem
eru jú sjúklingar. Þriðji aðili, hið opinbera,
verður óhjákvæmilega að vernda hag
sjúklinga. Lítt heft „markaðsvæðing“ líkt
og í Bandaríkjunum veldur mikilli kostn-
aðaraukningu fyrir sjúklinga og aðra og
veldur ójöfnuði. Niðurstöður þeirra rann-
sókna sem ég hef kynnt mér eru þær að
án verulegrar aðstoðar hins opinbera fær
almenningur, sér í lagi lágtekjufólk, ekki
viðeigandi þjónustu.“
Ólafur bendir ennfremur á að einka-
rekstrarformið í Bandaríkjunum hafi ekki
skilað sér í styttum legutíma sjúklinga eða
bættri lýðheilsu. „Heilsufar almennings,
dánartíðni barna, mæðradauði, dánartíðni
meðal vinnufærs fólks vegna kransæða,-
æða- og/eða öndunarfærasjúkdóma og
sykursýki ásamt ævilíkum er marktækt
hagstæðara á Norðurlöndum en í Banda-
ríkjunum. Forvarnir á þessum sviðum
eru ennfremur mun betur skipulagðar
og hafa skilað betri árangri á Norður-
löndunum en annars staðar. Í Mið-Evrópu
og Bandaríkjunum veldur hár kostnaður
verulegu ójafnræði í forvörnum. Hafa
ber í huga að margs konar ytri aðstæður
hafa áhrif á meðallegutíma, meðal annars
eigin kostnaður sjúklinga og endurhæf-
ing eftir sjúkrahúslegur. Svo virðist sem
Ísland hafi góða stöðu hvað varðar gæði
þjónustunnar. Þá er rétt að hafa í huga að
heildarkostnaður í Bandaríkjunum er allt
að 90% hærri en kostnaður í Mið-Evrópu
og á Norðurlöndum. Ekki er að sjá að mun
hærri kostnaður við einkavædda heil-
brigðisþjónustuna í Bandaríkjunum hafi
bætt árangur og gæði þjónustunnar.“
Meðferðarárangur góður á Íslandi
„Þrátt fyrir marktækt hærri heildarkostnað
í Bandaríkjunum og rekstur margra frá-
bærra sjúkrahúsa er heildarmeðferðarár-
angur og gæði, það er dánartíðni og 5 ára
lifun vegna helstu sjúkdóma er okkur hrjá,
eins og hjarta- og æðasjúkdóma ásamt
krabbameini, svipaður á Norðurlöndum
og jafnvel betri en í Bandaríkjunum. Þetta
styðja rannsóknir og skýrslur sem birtar
hafa verið á undanförnum árum. Fimm
ára lifun eftir brjósta- og meltingarkrabba-
mein er einna best hér á landi. Samkvæmt
tölum frá árinu 2013 virðist heildarmeð-
ferðarárangur hér á landi ekki hafa batnað
líkt og áður og má það eflaust rekja til
lækkandi fjárveitinga. Gæði þjónustunn-
ar á Íslandi voru engu að síður allmikil
miðað við samanburðarlönd. Til að mynda
virðist tíðni endurgerðra mjaðmaliðsað-
gerða lægri á Íslandi en á Norðurlöndum
og einnig eru gerðar færri ómskoðanir á
hverja fæðingu á Íslandi miðað við saman-
burðarlönd og lægri dánartíðni nýbura.“
„Mér virðist stjórnvöld algjörlega skorta rökstuðning fyrir því að breyta frekar rekstrarfyrirkomulagi heilbrigðisþjónustunnar nema að hið opinbera sé meginstjórnandi í rekstrin-
um,“ segir Ólafur Ólafsson fyrrverandi landlæknir.