Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2018, Blaðsíða 28

28 fólk - viðtal 16. febrúar 2018
M
arketa fæddist árið 1988
í smábænum Valasske
Mezirici í landi sem hét
þá Tékkóslóvakía en
skiptist upp í tvö ríki, Tékkland
og Slóvakíu, þegar kommúnism-
inn riðaði til falls fjórum árum síð-
ar. Foreldrar Marketu eru blaða-
menn, búa enn í bænum og gefa
saman út bæjarblað sem dreift
er frítt. Þau eiga tvær dætur og er
Marketa sú eldri.
Hvernig var að alast upp í landi
sem var að brjótast undan komm-
únisma?
„Ég fann mjög lítið fyrir því
sjálf. En foreldrar mínir tala um
þetta sem erfiðan tíma. Þau voru
í háskólanum þegar þetta var að
gerast og höfðu ekkert ferðafrelsi.
Margar bækur og tónlistarplötur
voru bannaðar og því þurfti að
smygla þeim inn til landsins sem
var hættulegt. Þau gerðu þetta
nokkrum sinnum og ef einhver
hefði komist að því hefðu þau
verið rekin úr skólanum. En þegar
ég var tveggja ára var allt farið að
breytast.“
Fyrsta árið eftir að Marketa
fæddist þurfti móðir hennar að sjá
um hana ein. Allt til ársins 2004 var
herskylda í landinu og faðir henn-
ar var kvaddur í herskóla langt
frá Valasske Mezirici . Á árunum
eftir það var þröngt í búi hjá fjöl-
skyldunni en Marketa segir að for-
eldrar hennar hafi verið duglegir í
að reyna að koma fjölskyldunni úr
þeim kröggum sem flestir lands-
menn voru í. Töluverð fátækt var
í landinu og fá tækifæri fyrir ungt
fólk. „Ég held að þjóðin hafi ekki
enn náð að gera upp tíma komm-
únismans og jafnað sig almenni-
lega á honum.“
Skorti sjálfstraustið
Þegar Marketa var yngri lék hún
sér mikið einsömul og átti ekki
marga vini. Það voru helst frænkur
hennar sem hún lék sér með. „Ég
var svolítið í mínum eigin heimi
þegar ég var krakki. Ég elskaði tón-
list, teiknaði mikið og föndraði
en ég var afskaplega feimin. Ég sé
hvað dóttir mín, sem er fjögurra
ára í dag, er öðruvísi. Hún hefur
sjálfstraustið sem mig skorti.“
Hvernig var í skólanum?
„Mér fannst ég mjög út undan
í skólanum. Ekki af því að einhver
væri að gera það viljandi heldur
fann ég mig ekki alveg með öðr-
um. Ég veit ekki alveg af hverju
mér leið þannig. Það var ekki fyrr
en miklu seinna að mér var far-
ið að líða betur innan um fólk og
fannst það skilja mig.“
Ávallt var mikil tónlist á heim-
ilinu og faðir hennar var sífellt að
setja plötur á fóninn. Foreldrar
hennar spiluðu sjálf ekki á neitt
hljóðfæri en þegar Marketa var sjö
ára hóf hún að læra á píanó. „Það
var draumur fyrir mömmu. Hana
hafði alltaf langað til að spila á
píanó en foreldrar hennar höfðu
ekki efni á því að kaupa píanó fyrir
hana.“ Skömmu síðar hóf hún að
læra á gítar og selló og einnig söng
hún mikið. Píanó er þó hennar að-
alhljóðfæri í dag.
Hverjir voru áhrifavaldarnir?
„Ég hlustaði mikið á söngvara
sem sungu róleg og falleg lög
eins og til dæmis Simon og Gar-
funkel, Joni Mitchell, Kate Bush og
Leonard Cohen. Sterkar melódí-
ur og flottir textar var það sem ég
var alltaf að leita að, ég tengdi við
það. Ég hafði einnig mjög gaman
að því að dansa við alls kyns tón-
list en hlustaði aldrei mikið á rokk
eða slíkt.“
Hún segir tónlist hafa mjög
mikil áhrif á skap hennar og hvern-
ig henni líður. Stundum þarf hún
að stöðva tónlistina ef hún rímar
ekki við tilfinningar hennar á þeim
tíma. „Þegar ég eignaðist börn
kom að þeim tímapunkti að mér
fannst oft erfitt að hlusta á tónlist
og vildi fremur hafa hljóð. Ég get
ekki haft tónlist í bakgrunninum,
til dæmis í bíl. Ég lít á tónlist eins
og ferðalag.“
17 ára til Írlands
Árið 2001, þegar Marketa var
þrettán ára gömul, kynntist hún
írska söngvaranum Glen Hansard
úr hljómsveitinni The Frames.
Faðir hennar þekkti fólk sem að-
stoðaði hljómsveitina við að halda
tónleika í Tékklandi, þar á meðal
í Valasske Mezirici. „Glen heim-
sótti okkur og við urðum mjög
góðir vinir. Það voru mörg hljóð-
færi á heimilinu og við spiluðum
saman. Hann kynnti mér það frelsi
að semja eigin tónlist og hvatti mig
áfram.“
Hljómsveitin fór margsinnis til
Tékklands eftir þetta og Marketa
kom fram með henni á tónleik-
um. „Glen hafði trú á mér og það
byggði upp mitt eigið sjálfstraust.
Allt í einu fór ég að trúa að ég gæti
starfað við tónlist.“
Einn fyrrverandi meðlimur The
Frames, John Carny, gerðist kvik-
myndaleikstjóri og ákvað að gera
mynd um írskan tónlistarmann og
tónlistarkonu frá Austur-Evrópu.
„Á þessum tíma voru miklar sam-
félagsbreytingar í gangi á Írlandi.
Áður fluttu Írar út en nú voru inn-
flytjendur farnir að koma til lands-
ins. Hann vildi gera kvikmynd um
þetta viðfangsefni.“
John spurði Glen hvort hann
þekkti einhverja konu á fertugs-
aldri frá Austur-Evrópu sem spil-
aði á píanó og gæti tekið að sér
hlutverkið. Glen stakk upp á
Marketu sem var þá aðeins sautján
ára. Hún flaug út og John sá að það
var einhver orka í þeim tveimur. Úr
varð að Glen og Marketa léku að-
alhlutverkin í kvikmyndinni Once
sem kom út árið 2007. Hún var
tekin upp á þremur vikum og kost-
aði aðeins 150 þúsund dollara en
vakti strax athygli, sérstaklega fyrir
tónlistina sem Glen og Marketa
sömdu og fluttu.
Hvernig leið þér fyrir framan
myndavélina?
„Það var svolítið skrítið í byrjun
en ég var fljót að venjast því. Þetta
verður ekkert mál ef maður hættir
að hugsa um hvernig maður lítur
út og hvað maður gerir. Maður
hættir að taka eftir myndavélun-
um. John notaði þá aðferð að taka
skotin langt frá til að trufla ekki.“
Tilnefningin kom ekki af sjálfri sér
Þann 22. janúar árið 2008 voru
Óskarstilnefningar kynntar og lag-
ið „Falling Slowly“ úr Once var þar
á meðal. Marketa segir að að það
hafi komið á óvart en ekki gerst af
sjálfu sér. Að fá tilnefningu var eitt-
hvað sem Glen og Marketa höfðu
unnið hörðum höndum að.
„Við byrjuðum á því að kynna
myndina á Sundance-kvikmynda-
hátíðinni í Salt Lake City. Stans-
laust vorum við að spila tónlistina,
veita viðtöl, mættum á sýningar til
að svara spurningum áhorfenda.
Þegar Fox Searchlight ákvað að
dreifa myndinni fyrir okkur gerð-
um við samning um að ferðast um
Bandaríkin og kynna myndina í
mánuð. Það sem skipti mestu máli
var það umtal sem myndin fékk
og við vorum andlit hennar. Ef við
hefðum ekki gert þetta hefðum við
aldrei fengið tilnefninguna.“
Verkefnið vatt stöðugt upp á
sig og sífellt fleira fólk fór að tala
um myndina. Marketa segist hafa
heyrt alls kyns sögur sem henni
þykir mjög vænt um í dag. „Til
dæmis af fólki sem ákvað að gifta
sig á tónleikunum okkar. Ástar-
sögur af fólki sem fannst það eiga
hluta af kvikmyndinni, sögunni og
tónlistinni.“
Voruð þið Glen par?
„Já, í smá stund. En við vorum
miklu betri vinir en par.“
Óskarsverðlaunahátíðin eins og
brúðkaup vinafólks
Marketa og Glen voru einnig til-
nefnd til Grammy-verðlauna fyrir
lagið en Marketa segir að sú upp-
lifun hafi valdið vonbrigðum. „Sú
verðlaunaafhending er gerð fyrir
sjónvarp. Þarna var hálftómur sal-
ur, með plasthúsgögnum og ein-
hverjum skreytingum. Það var
skrítin stemning í húsinu og okkur
leið ekki eins og við værum hluti
af einhverjum hópi þar. Ég tók þá
reynslu með mér á Óskarinn og
hafði ekki mjög miklar væntingar.“
Þann 24. febrúar gengu Marketa
og Glen inn í Kodak-höllina í
Óskarsverðlaunahafinn í Vesturbænum
Marketa Irglova er tékkneskur tónlistarmaður sem hlaut Óskarsverðlaun árið 2008 fyrir lag í írskri kvikmynd. Þá var hún aðeins
19 ára gömul og yngsti einstaklingurinn sem hlotið hefur styttuna eftirsóttu ef utan eru skildir leiklistarflokkarnir. Marketa, sem einnig
lék annað aðalhlutverkið í myndinni og hefur flutt tónlist sína um allan heim, hefur búið á Íslandi í sex ár með manni sínum Sturlu
Míó Þórissyni upptökustjóra. Eiga þau tvö börn og það þriðja er á leiðinni auk dóttur sem Sturla átti fyrir. Kristinn heimsótti Marketu í
upptökuver þeirra á Seltjarnarnesi og ræddi um æskuna, kvikmynda- og tónlistarferilinn og umskiptin við að flytja til Íslands.
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
„Ég var svolítið í
mínum eigin heimi
þegar ég var krakki.
Methafi Marketa er yngsti
einstaklingurinn sem unnið hefur
Óskarinn ef undan er skilinn flokkur
leikara. Myndir SiGTryGGur Ari