Morgunblaðið - 31.05.2018, Qupperneq 34

34 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2018
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Um 120 manns frá öllum heims-
hornum hafa skráð þátttöku sína í
alþjóðlegri ráðstefnu um hafrétt-
armál sem haldin verður í Veröld,
húsi Vigdísar, í Háskóla Íslands í
lok júní. Þar verður meðal annars
fjallað um breyttar aðstæður og
nýja þekkingu á viðfangsefninu.
Á fjórða tug sérfræðinga flytur
erindi í átta pallborðum á ráð-
stefnunni. Hún er haldin að frum-
kvæði Hafréttarstofnunar Íslands
í samvinnu við Hafmálastofnun
Suður-Kóreu, en stofnanirnar hafa
átt náið samstarf á undanförnum
árum og undirrituðu samstarfs-
yfirlýsingu á sl. ári. Ráðstefnan
nýtur jafnframt stuðnings Nor-
rænu ráðherranefndarinnar, ríkis-
stjórnar Hollands og Hafréttar-
stofnunar K.G. Jebsen í Tromsö.
Heimsþekktir sérfræðingar
Tómas H. Heiðar, forstöðu-
maður Hafréttarstofnunar og
dómari við Alþjóðlega hafréttar-
dóminn í Hamborg, segir að flestir
ræðumenn á ráðstefnunni séu
heimsþekktir sérfræðingar. Meðal
frummælenda séu þó einnig yngri
sérfræðingar og þeirra á meðal
tvær íslenskar konur, Helga Guð-
mundsdóttir og Snjólaug Árna-
dóttir.
Hér á síðunni er rætt við Helgu,
en Snjólaug lauk nýlega doktors-
prófi frá Edinborgarháskóla. Hún
skrifaði ritgerð um áhrif hækkandi
sjávarborðs á markalínur milli haf-
svæða ríkja og mun fjalla um sama
efni á ráðstefnunni.
Hafréttarsamningur frá 1982
„Á ráðstefnunni verður annars
vegar fjallað um málefni þar sem
þekkingu hefur fleygt fram og
skilningur aukist frá þeim tíma
sem hafréttarsamningurinn frá
1982 var gerður,“ segir Tómas.
„Sem dæmi má nefna að fyrir fjór-
um áratugum var almennt ekki
talið að lífverur gætu þrifist á
djúpsævisbotninum, fjarri sólar-
ljósi, og því var ekki fjallað um
réttarstöðu þeirra í hafréttar-
samningnum.
Nú vita menn hins vegar að þar
er að finna verðmætar hitakærar
erfðaauðlindir sem verða til við
efnahvörf. Unnið er að nýjum al-
þjóðasamningi undir hafréttar-
samningnum um líffræðilegan fjöl-
breytileika sem m.a. mun fjalla um
þessar auðlindir. Einnig má nefna
að skilningur manna á land-
grunninu og skilgreiningu ytri
marka þess hefur jafnframt aukist
mjög.
Hins vegar verður lögð áhersla
á málefni hafréttarins þar sem
grundvallarbreytingar eru að eiga
sér stað vegna hnattrænnar hlýn-
unar. Sjávarborð fer til að mynda
hækkandi og getur haft áhrif á
grunnlínur ríkja og markalínur
milli hafsvæða ríkja, auk þess sem
eyjar og jafnvel heil ríki kunna að
hverfa í sæ. Einnig má nefna að
Norður-Íshafið, sem hefur verið
hulið ís, er að opnast fyrir sigl-
ingum og fiskveiðum.“
Nýjar siglingaleiðir og
hugsanlega ný fiskimið
Tómas segir að þegar rætt sé
um hlýnun jarðar í okkar heims-
hluta komi Norður-Íshafið fyrst
upp í hugann, en bráðnun hafíss sé
að opna þar nýjar siglingaleiðir og
hugsanlega ný fiskimið. Um síð-
arnefnda atriðið verður fjallað á
ráðstefnunni og er Jóhann Sigur-
jónsson á meðal ræðumanna, en
hann er sérlegur erindreki í mál-
efnum hafsins í utanríkisráðuneyt-
inu.
Tómas bendir á að nýlega hafi
tíu ríki, þar á meðal Ísland, náð
samkomulagi um texta samnings
um fiskveiðar á Norður-Íshafi sem
bíði undirritunar.
Upplýsingar um pallborð og ein-
staka fyrirlestra er að finna á
heimasíðu ráðstefnunnar: Ice-
landKMIConference2018.com.
Ný þekking og hnattræn hlýnun
 Alþjóðleg ráðstefna um hafréttarmál haldin í Reykjavík í lok júní  Á fjórða tug sérfræðinga flytur
erindi í átta pallborðum  Þekkingu hefur fleygt fram frá 1982 er hafréttarsamningurinn var gerður
Hafréttur Tómas H. Heiðar flutti erindi um fiskveiðideilur á málstofu á veg-
um Alþjóðlega hafréttardómsins í Hamborg í Þýskalandi í mars á síðasta ári
í tilefni af 20 ára afmæli dómsins haustið áður.
Hafréttarstofnun
» Hafréttarstofnun Íslands er
rannsókna- og fræðslustofnun
við Háskóla Íslands og er
meginmarkmið stofnunarinnar
að treysta þekkingu á reglum
hafréttar.
» Að stofnuninni standa, auk
HÍ, utanríkisráðuneytið og at-
vinnuvega- og nýsköpunar-
ráðuneytið. Eini starfsmaður
Hafréttarstofnunar er for-
stöðumaðurinn, Tómas H.
Heiðar, sem er í hlutastarfi.
» Stofnunin á í samstarfi við
öflugar systurstofnanir erlend-
is og á m.a. aðild að Ródos-
akademíunni í hafrétti, sem
hefur menntað á sjöunda tug
Íslendinga á undanförnum 17
árum.
„Miklir hagsmunir geta falist í því
hvort Reykjaneshryggur langt suð-
vestur af Íslandi verður skil-
greindur sem hæð eða hryggur og
hefur mikil áhrif á stærð land-
grunnsins sem tilheyrir Íslandi,“
segir Helga Guðmundsdóttir, lög-
fræðingur í Belgíu. Hún segir að
mikil deigla sé í slíkum málum um
allan heim þó svo að ýmsum finnist
mál ganga hægt fyrir sig hjá land-
grunnsnefnd Sameinuðu þjóðanna.
Helga lauk meistaraprófi frá
Harvard í fyrra og skrifaði meist-
araritgerð um landgrunnið með
áherslu á neðansjávarhryggi og
-hæðir. Þar áður lauk hún meist-
aranámi við HÍ og meistaranámi í
alþjóðalögum og lausn deilumála
við Friðarháskóla Sameinuðu þjóð-
anna. Hún starfar nú á lögfræði-
stofunni Van Bael & Bellis í Bruss-
el og fjallar einkum um
samkeppnisrétt, en kemur einnig
að verkefnum þar sem samkeppn-
isréttur og alþjóðaréttur skarast.
Margvíslegir hagsmunir
Helga verður meðal frummæl-
enda á alþjóðlegri ráðstefnu um
hafréttarmál í Reykjavík í lok júní
og fjallar um efni meistararitgerð-
arinnar og stöðuna varðandi tilkall
Íslands til landgrunnsréttinda á
Reykjaneshrygg utan 200 mílna
efnahagslögsögu. Hún segir að á
hafsbotni utan efnahagslögsögu
geti verið margvíslegir hagsmunir
hvað varðar til dæmis olíu, gas,
jarðvarma og málma. Á Reykjanes-
hrygg sé t.d. mikinn jarðvarma að
finna. Hafsbotninn sé að stórum
hluta lítt rannsakaður, en tækni til
rannsókna og nýtingar fleygi fram.
Til framtíðar skipti hafsbotninn
miklu máli.
„Ísland hefur gert kröfu um að
ákveðin svæði utan 200 sjómílna
verði skilgreind sem landgrunn Ís-
lands og þar á meðal á Reykjanes-
hrygg,“ segir Helga. „Ef um er að
ræða náttúrulega framlengingu
landgrunns utan 200 sjómílna geta
strandríki gert tilkall til þess og
það er krafa Íslands á Reykjanes-
hryggnum.
Tvær takmörkunarreglur
Í hafréttarsamningi Sameinuðu
þjóðanna eru tvær takmörkunar-
reglur sem segja annars vegar að
ytri mörk landgrunns skuli ekki ná
lengra en 350 sjómílur frá landi og
hins vegar að þau skuli ekki ná
lengra en 100 sjómílur frá 2500
metra dýptarlínu. Beiting þessara
reglna tekur meðal annars mið af
því hvort viðkomandi svæði sé skil-
greint sem neðansjávarhryggur eða
neðansjávarhæð.
Á neðansjávarhryggjum er ekki
hægt að gera tilkall lengra en að
350 sjómílum og þar er því ekki
hægt að nota dýptarmælikvarða. Á
neðansjávarhæðum er hins vegar
heimilt að nota hvora viðmiðunina
sem er, 350 sjómílur frá landi eða
dýptarregluna. Á Reykjaneshrygg
gæfi síðarnefnda viðmiðið hagfelld-
ari niðurstöðu.
Ekki mikill rökstuðningur
Ísland sendi árið 2009 til land-
grunnsnefndarinnar ítarlega
greinargerð sem byggðist á rann-
sóknum á hafsbotninum. Undir-
nefnd landgrunnsnefndarinnar var
falið að fjalla um málið og féllst á
þau sjónarmið Íslands að Reykja-
neshryggurinn væri neðansjávar-
hæð, en ekki neðansjávarhryggur.
Þar af leiðandi gæti Ísland gert
tilkall umfram 350 sjómílur.
Málið fór þá að nýju til land-
grunnsnefndarinnar í heild sem
komst að þeirri niðurstöðu 2016 að
niðurstaða undirnefndarinnar væri
ekki byggð á nægum gögnum.
Gögn landgrunnsnefndarinnar
hafa ekki öll verið gerð opinber en
miðað við þau gögn sem ég hef
séð fylgir ekki mikill rökstuðn-
ingur ákvörðun landgrunns-
nefndarinnar.
Í erindi mínu velti ég því líka
upp hvort landgrunnsnefndinni
hafi verið heimilt samkvæmt haf-
réttarsamningnum að gera aðra
tillögu en undirnefndin hefur áður
gert,“ segir Helga Guðmunds-
dóttir. aij@mbl.is
Er Hryggurinn hæð eða hryggur?
 Skilgreining á Reykjaneshrygg utan 200 mílna efnahagslögsögu getur skipt miklu máli
Ráðstefna Helga Guðmundsdóttir
verður meðal frummælenda.
Kröfugerð Íslands um mörk landgrunns á Reykjaneshrygg
200 sjómílna
efnahagslögsaga
Ytri mörk
kröfugerðar