Læknablaðið - 01.02.2018, Síða 19

LÆKNAblaðið 2018/104 79
Inngangur
Svefn og hreyfing eru mikilvægir áhrifaþættir heilsufars. Regluleg
hreyfing á unglingsárum minnkar líkur á áunnum og langvinnum
lífsstílssjúkdómum síðar á ævinni.1 Alþjóðlegar ráðleggingar mið-
ast við að börn og unglingar hreyfi sig í að minnsta kosti 60 mín-
útur daglega af miðlungs eða mikilli ákefð, þar af ætti að stunda
erfiðar æfingar sem styrkja bein og vöðva að lágmarki þrisvar í
viku.2 Samkvæmt hlutlægum mælingum árið 20113 uppfylltu að-
eins 9% 15 ára íslenskra unglinga viðmið um daglega hreyfingu,
en drengir hreyfðu sig meira en stúlkur af miðlungs- eða mikilli
ákefð. Æskilegt er talið að ungmenni sofi í 8-10 klukkutíma á sólar-
hring.4 Ríflega helmingur bandarískra ungmenna er talinn leggja
sig á daginn vegna syfju.8
Aukin hreyfing er talin tengjast eða leiða til betri svefns.9 Rann-
sóknum á unglingum ber saman um að hreyfing hafi jákvæð áhrif
á svefnlengd þeirra.10 Einnig hefur komið fram að börn (10-12 ára)
sem fylgja svefnráðleggingum eru líklegri til að viðhalda reglu-
legum og heilbrigðum hreyfivenjum.11 Nýleg samantektargrein
ályktaði að börn og unglingar sem hreyfa sig mikið, sofa vel og
eru í lítilli kyrrsetu hafi ákjósanlegra magn líkamsfitu og séu í
betra formi en þau ungmenni sem eru í meiri kyrrsetu, hreyfa sig
lítið og sofa minna.12
Á síðustu árum hafa hröðunarmælar í auknum mæli verið nýtt-
ir til mælinga á hreyfingu og svefni þar sem þeir gefa hlutlægt mat
á hvoru tveggja í náttúrulegu umhverfi einstaklinga.1,3 Mælarnir
Inngangur: Hreyfing og svefn eru mikilvægir áhrifaþættir heilsufars.
Alþjóðlegar ráðleggingar mæla með því að börn og unglingar hreyfi sig að
lágmarki 60 mínútur daglega af miðlungs eða mikilli ákefð og sofi í 8 til 10
klukkustundir á sólarhring. Tengsl hreyfingar og svefns meðal ungmenna
eru ekki vel þekkt. Markmið rannsóknarinnar voru að meta: a) hversu
hátt hlutfall 16 ára reykvískra ungmenna uppfyllir viðmið um hreyfingu
og svefn, b) hvort tengsl séu milli hreyfingar og svefns og c) kynjamun á
hreyfingu og svefni.
Efniviður og aðferðir: Alls var 411 nemendum 10. bekkjar 6 grunnskóla í
Reykjavík boðin þátttaka í rannsókninni vorið 2015. Gild gögn fengust frá
106 drengjum og 160 stúlkum. Hlutlægar og huglægar mælingar á hreyf-
ingu og svefni voru gerðar með hröðunarmælum og spurningalistum.
Niðurstöður: Um helmingur þátttakenda náði viðmiðum um hreyfingu
samkvæmt niðurstöðum spurningalista. Þrátt fyrir að 51,9% teldu sig sofa
nógu mikið náðu þó einungis 22,9% viðmiðum um ráðlagða svefnlengd
samkvæmt hröðunarmælum. Engin tengsl fundust milli svefnlengdar og
hreyfingar samkvæmt spurningalistum. Stúlkur hreyfðu sig marktækt
meira en drengir á frídögum (p<0,01) samkvæmt hröðunarmælum en
ekki var marktækur munur á meðaltali hreyfingar stúlkna og drengja yfir
vikuna. Hvorki var marktækur kynjamunur á svefnlengd mældri með hröð-
unarmælum né spurningalista.
Ályktun: Lífsstíll íslenskra ungmenna virðist ekki endurspegla viðmið
opinberra aðila um daglega hreyfingu og svefn. Einungis 22,9% náðu
viðmiðum um ráðlagðan svefntíma, og 11,3% uppfylltu bæði viðmið um
hreyfingu og svefn.
Hreyfing og svefn reykvískra ungmenna
Vaka Rögnvaldsdóttir1 íþrótta- og heilsufræðingur, Berglind M. Valdimarsdóttir1 íþrótta- og heilsufræðingur,
Robert J. Brychta2 verkfræðingur, Soffía M. Hrafnkelsdóttir1 lýðheilsufræðingur,
Sigurbjörn Á. Arngrímsson1 þjálfunarlífeðlisfræðingur, Erlingur Jóhannsson1,3 lífeðlisfræðingur,
Kong Y. Chen2 verkfræðingur, Sigríður L. Guðmundsdóttir1 íþrótta- og heilsufræðingur
eru taldir réttmætir og áreiðanlegir við mælingar á hreyfingu og
svefni hjá börnum og ungmennum.14-17 Samanburður á hlutlægum
og huglægum mælingum á svefnlengd unglinga bendir til þess að
þær huglægu ofmeti svefnlengd, sem þýðir að ungmenni fá jafn-
vel enn styttri nætursvefn en hingað til hefur verið talið.18 Fáar
rannsóknir hafa metið tengsl hreyfingar og svefns með hlutlægum
mælingum á báðum breytum.10
Markmið rannsóknarinnar var að meta: a) hversu hátt hlutfall
16 ára reykvískra ungmenna uppfyllir viðmið um hreyfingu og
svefn, b) hvort tengsl séu á milli magns hreyfingar og svefns og
ennfremur c) kynjamun á hreyfingu og svefni.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarsnið og val á þátttakendum
Rannsóknin er þversniðsrannsókn byggð á gögnum sem safnað
var á tímabilinu apríl-júní 2015. Þátttakendur voru nemendur 10.
bekkjar við 6 grunnskóla í Reykjavík, langflestir fæddir árið 1999.
Alls var 411 nemendum boðin þátttaka og 315 þáðu boðið (76,6%
þátttökuhlutfall). Mælingar fóru fram í hverjum skóla fyrir sig.
Ungmennin og foreldrar/forráðamenn þeirra undirrituðu upplýst
samþykki áður en þátttaka hófst. Vísindasiðanefnd samþykkti
framkvæmd rannsóknarinnar (VSN b200605002&03).
Á G R I P
1Rannsóknastofu í íþrótta- og heilsufræði, menntavísindasviði Háskóla Íslands, 2NIH, Heilbrigðisstofnun Bandaríkjanna,
3deild Íþrótta og hreyfingar, Háskóli hagnýtra vísinda í Vestur-Noregi, Bergen.
Fyrirspurnum svarar Sigríður L. Guðmundsdóttir, slg@hi.is

Barst til blaðsins 25. ágúst 2017, samþykkt til birtingar 9. janúar 2018.
R A N N S Ó K N
Heilmildir. 1: Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Ganfort® dags. 1. júní 2017. 2: Leske MC et al. Arch Ophthalmol 2003; 121: 48-56.
Þegar meðferðarmarkmið næst ekki
með einlyfjameðferð1
Hver einasti mmHg skiptir máli2 (bimatoprost/timolol) augndropar, lausn 0,3+5 mg/ml
Stytt samantekt á eiginleikum lyfs (SmPC) fyrir Ganfort augndropa, lausn:
GANFORT 0,3 mg/ml + 5 mg/ml augndropar, lausn. Virkt innihaldsefni: Hver ml af lausn inniheldur 0,3 mg bimatoprost og 5 mg timolol (sem 6,8 mg timololmaleat). Ábendingar: Til að lækka augnþrýsting hjá
fullorðnum sjúklingum með gleiðhornsgláku (open-angle glaucoma) eða hækkaðan augnþrýsting, sem svara ekki nægilega vel meðferð með beta-blokkandi augnlyfjum eða prostaglandinhliðstæðum. Frábendingar:
Ofnæmi fyrir virka efninu / virku efnunum eða einhverju hjálparefnanna. Teppusjúkdómur í öndunarvegum (reactive airway disease), þ.e. astmi eða saga um astma, alvarlegur langvinnur teppulungnasjúkdómur.
Gúlshægsláttur, sjúkur sínushnútur, leiðslurof í gáttum, annarrar eða þriðju gráðu gáttasleglarof án gangráðs. Greinileg hjartabilun, hjartalost. Markaðsleyfishafi: Allergan Pharmaceuticals Ireland. Fyrir frekari
upplýsingar um lyfið má hafa samband við Actavis Pharmaceuticals Iceland ehf., Dalshrauni 1, 220 Hafnarfjörður, sími 550 3300, www.actavis.is. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika
lyfsins: 1. júní 2017. Október 2017. Nálgast má upplýsingar um Ganfort, fylgiseðil lyfsins og gildandi samantekt á eiginleikum þess á vef Lyfjastofnunar, www.serlyfjaskra.isActa
vi
s
71
01
32
UMBOÐSAÐILI Á ÍSLANDI:
doi.org/10.17992/lbl.2018.02.173