Læknablaðið - 01.02.2018, Síða 23

LÆKNAblaðið 2018/104 83
hluta til geti útskýrt þennan mun.20 Í nýlegri evrópskri rannsókn21
dró verulega úr hreyfingu af miðlungs eða mikilli ákefð frá aldrin-
um 9-15 ára og samhliða jókst kyrrseta, þó meira hjá drengjum en
stúlkum. Þessar breytingar á hreyfingu voru þó breytilegar milli
landa og landssvæða.
Hreyfing mæld með hröðunarmælum minnkaði marktækt hjá
báðum kynjum á frídögum samanborið við skóladaga. Skipulögð
hreyfing innan skólans gæti útskýrt þennan mun. Hafa ber þó í
huga að ungmennin báru hröðunarmælinn allan sólarhringinn
yfir rannsóknartímann og minni hreyfingu á frídögum má einnig
skýra með auknum hvíldartíma á frídögum þar sem hvíldartím-
inn var tæpum tveimur klukkutímum lengri en á skóladögum.
Veðurfar og dagsbirta eru hugsanlegir áhrifaþættir hreyfingar.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að tímabil með rigningu, vindum,
lágu hitastigi og snjó geta dregið úr almennri hreyfingu barna og
unglinga.22 Þar sem rannsókn okkar fór fram að vori má gera ráð
fyrir að bæði dagsbirta og veðurfar gæti hafa haft áhrif á hreyf-
ingu ungmennanna. Tengsl dagsbirtu og hreyfingar fundust hjá
hópnum þegar hreyfing yfir alla vikuna var skoðuð. Einnig fund-
ust marktæk tengsl milli dagsbirtu og hreyfingar hjá stúlkum en
ekki drengjum. Rannsóknir á hreyfingu þessa aldurshóps á mis-
munandi árstímum gæti varpað frekara ljósi á þessi tengsl veður-
fars, hitstigs og dagsbirtu við hreyfingu.
Fæst íslensk ungmenni ná viðmiðum um svefnlengd4 á skóla-
dögum þegar svefn er metinn út frá hvíldartíma. Þar sem ráð-
leggingar um svefnlengd eru byggðar á rannsóknum sem flestar
byggja á huglægum mælingum á svefni er æskilegt að bera útreikn-
aðan hvíldartíma unglinga, byggðan á háttatíma og fótaferðatíma,
saman við almennar svefnráðleggingar þegar hlutlægum mæl-
ingum er beitt.4 Á frídögum má sjá að ungmennin bæta við um
1,2 klukkutímum í hvíldartíma miðað við skóladaga sem er þekkt
mynstur meðal unglinga.23 Svefnbreytan svefnnýting er notuð,
ásamt fleiru, til að meta gæði svefns. Stuðullinn fyrir svefnnýt-
ingu segir til um hve hátt hlutfall af hvíldartíma viðkomandi nýtir
til svefns en gerir ekki greinarmun á því hvort viðkomandi vakni
oft yfir nóttina eða sé lengi að sofna. Því er svefnnýting notuð sem
almenn matsbreyta fyrir svefngæði og sem slík er erfitt að setja
viðmið um hátt og lágt gildi hennar.24 Hins vegar má auðveldlega
bera saman svefnnýtingu einstaklinga milli tímabila. Ekki var
munur á svefnnýtingu milli kynja eða á milli frídaga og skóladaga
hjá ungmennunum.
Ýmsir þættir geta haft áhrif á svefngæði og svefnlengd ung-
linga. Dagsbirta er þekktur áhrifavaldur og eykst svefnlengd
venjulega yfir veturinn og styttist yfir sumartímann.6,25 Í rann-
sókninni fannst ekki samband milli dagsbirtu og hvíldartíma,
svefnlengdar eða svefnnýtingar, þrátt fyrir að daginn hafi lengt
töluvert á rannsóknartímabilinu (úr 15,1 í 20,5 klukkustundir). Í
íslenskri rannsókn á ungmennum um tvítugt frá árinu 1985 fannst
heldur ekki munur á svefnlengd einstaklinga að vetri eða að sumri
til.26 Ekki hefur fundist munur á svefnlengd íslenskra stúlkna og
R A N N S Ó K N
Tafla VI. Huglægt mat á hreyfingu borið saman við hlutlægt mat á svefnbreytum.
Huglægar mælingar á hreyfingu fengnar úr spurningalista
Þátttaka í íþróttum á vegum íþróttafélags Íþróttaiðkun eða hreyfing
>6 klst/viku
Reynir á þig þannig að þú svitnir eða
mæðist >6 daga/viku
Já (n=189) Nei (n=77) p Já (n=115) Nei (n=151) p Já (n=89) Nei (n=177) p
Svefnbreytur úr hreyfimæli
Alla daga
Hvíldartími (klst/dag) 7,5 ± 0,7 7,6 ± 0,7 0,422 7,6 ± 0,7 7,6 ± 0,7 0,888 7,5 ± 0,6 7,6 ± 0,7 0,582
Svefntími (klst/dag) 6,6 ± 0,6 7,67 ± 0,7 0,492 6,6 ± 0,6 6,6 ± 0,6 0,729 6,5 ± 0,6 6,6 ± 0,6 0,198
Svefnnýting (%) 87,7 ± 4,0 87,7 ± 4,6 0,939 87,8 ± 4,0 87,6 ± 4,4 0,813 87,1 ± 4,2 88,0 ± 4,2 0,089
Hvíldust >= 8 klst (n, %) 42 (22,2) 19 (24,7) 0,673 30 (26,1) 31 (20,5) 0,293 20 (22,5) 41 (23,2) 0,899
Sváfu >= 8 klst (n, %) 2 (1,1) 3 (3,9) 0,229 1 (0,9) 4 (2,6) 0,259 0 (0,0) 5 (2,8) 0,025
Skóladaga
Hvíldartími (klst/dag) 7,1 ± 0,8 7,1 ± 0,8 0,422 7,1 ± 0,7 7,0 ± 0,8 0,888 7,1 ± 0,7 7,0 ± 0,8 0,482
Svefntími (klst/dag) 6,2 ± 0,7 6,2 ± 0,7 0,492 6,2 ± 0,7 6,2 ± 0,7 0,729 6,2 ± 0,6 6,2 ± 0,7 0,881
Svefnnýting (%) 87,9 ± 4,3 87,7 ± 4,9 0,939 87,9 ± 4,5 87,8 ± 4,5 0,813 87,1 ± 4,7 88,2 ± 4,3 0,07
Hvíldust >= 8 klst (n, %) 21 (11,1) 8 (10,4) 0,673 12 (10,4) 17 (11,3) 0,293 11 (12,4) 18 (10,2) 0,601
Sváfu >= 8 klst (n, %) 0 (0,0) 1 (1,3) 0,229 0 (0,0) 1 (0,7) 0,259 0 (0,0) 1 (0,6) 0,319
Frídaga
Hvíldartími (klst/dag) 8,4 ± 1,2 8,6 ± 1,1 0,422 8,4 ± 1,2 8,5 ± 1.2 0,888 8,3 ± 1,2 8,5 ± 1,2 0,34
Svefntími (klst/dag) 7,3 ± 1,1 7,5 ± 1,0 0,492 7,4 ± 1,1 7,4 ± 1,1 0,729 7,3 ± 1,1 7,4 ± 1,1 0,233
Svefnnýting (%) 87,3 ± 4,6 87,6 ± 5,1 0,939 87,5 ± 4,4 87,4 ± 5,1 0,813 87,0 ± 4,6 87,6 ± 4,8 0,285
Hvíldust >= 8 klst (n, %) 125 (66,1) 53 (68,8) 0,673 76 (66,1) 102 (67,5) 0,293 57 (64,0) 121 (68,4) 0,487
Sváfu >= 8 klst (n, %) 43 (22,8) 22 (28,6) 0,229 28 (24,3) 37 (24,5) 0,259 22 (24,7) 43 (24,3) 0,94
Skammstafanir: n, fjöldi. %, hlutfall.