Læknablaðið - 01.02.2018, Qupperneq 28

88 LÆKNAblaðið 2018/104
aftur fyrir Alþingi og var samþykkt að greiða læknum dýrtíðar-
uppbætur frá 1. júlí 1918.17
Læknar hafa nokkrum sinnum gripið til uppsagna í tengslum
við baráttu um bætt kjör og starfsaðstöðu. Sem dæmi má nefna
uppsagnir 31 sjúkrahúslæknis árið 196218 og árið 1966 þegar 19
læknar sögðu upp við Landspítalann og Kleppspítalann19 og
þegar 70 sjúkrahúslæknar sögðu upp árið 1972.20 Rétt er að taka
það fram að afstaða lækna gagnvart uppsögnum var sú að ekki
væri um verkfallsaðgerð að ræða, heldur ákvarðanir einstak -
l inga. Í tilkynningu stjórnar Læknafélags Reykjavíkur vegna
uppsagna lækna árið 1972 segir að þrátt fyrir þessa kjaradeilu sé
ekki um verkfall að ræða.
„Uppsagnir fela ekki í sér verkfall á neinn hátt og munu læknar fúsir að halda
áfram störfum eftir að uppsagnir hafa tekið gildi, ef þess verður óskað en
greiðslur munu þá fara eftir gjaldskrá Læknafélags Reykjavíkur. Starfsemi
sjúkrahúsanna þarf því ekki að raskast vegna kjaradeilu þessarar.“21
Fyrsta verkfall lækna
Fyrsta verkfall lækna hér á landi átti sér nokkurn aðdraganda.
Mikil umræða hafði verið um stöðu heilbrigðismála hér á landi
allt frá efnahagshruninu. Á aðalfundi Læknafélags Íslands
25. september 2014 var skorað á stjórnvöld að móta raunhæfa
stefnu um íslenska heilbrigðiskerfið og tryggja fjármögnun þess.
Læknar og félög þeirra höfðu oft og tíðum bent á lausnir til að
bregðast við þeim vanda sem steðjaði að heilbrigðiskerfinu hér á
landi.22 Á sama aðalfundi var samþykkt að hefja undirbúning að
stofnun verkfallssjóðs sem var ákveðin vísbending um að nota
þyrfti verkfallsvopnið til að fá kröfum framgengt. Læknar voru
mjög óánægðir með kjör sín, þeir höfðu dregist aftur úr öðrum
háskólamenntuðum starfsmönnum í launum og brottflutning-
ur lækna var staðreynd. Það vantaði hvata fyrir íslenska lækna
starfandi erlendis til að koma heim. Á árunum 2009-2014 höfðu
330 læknar flutt frá Íslandi en 140 læknar flutt til landsins. Í árs-
byrjun 2014 voru 110 færri læknar starfandi hér á landi en 2009.23
Þorbjörn Jónsson, þáverandi formaður Læknafélags Íslands, benti
á þá stöðu að Íslendingar gætu misst út heila kynslóð lækna.24
Þann 1. febrúar 2014 voru kjarasamningar lækna lausir og hófu
læknar strax að undirbúa kröfugerð sína. Á haustmánuðum 2014
var ljóst að það myndi stefna í verkfall lækna, í fyrsta skipti hér
á landi. Árangurslausar samningaviðræður höfðu staðið yfir í 9
mánuði. Kjaradeilu lækna, það er Læknafélags Íslands og Skurð-
læknafélags Íslands, var vísað til ríkissáttasemjara 18. og 20. júní
2014.
Forvígismenn lækna leituðu fljótlega til Gunnars Steins Páls-
sonar, almannatengils, til að vera læknum innan handar þegar
kæmi að samskiptum við fjölmiðla og viðsemjendur.25 Nokkuð
hefur verið um að stéttarfélög leiti til utanaðkomandi ráðgjafa
í vinnudeilum, slíkt gerðu ljósmæður í tengslum við verkfall
sitt árið 2008. Kosið var um verkfallsboðun meðal félagsmanna
í Læknafélagi Íslands og Skurðlæknafélagi Íslands í byrjun
október 2014. Þátttaka í atkvæðagreiðslunni var 80%, 910 læknar
voru á kjörskrá og sögðu 96,0% já, 2,1% nei og 1,9% skiluðu auðu.
Sem dæmi má nefna var þátttaka breskra lækna vegna verkfalls-
boðunar þeirra árið 2012, 51% og sögðust 84% vera hlynntir verk-
falli en 16% á móti verkfallsboðun. Þetta var í fyrsta sinn í 180 ára
sögu bresku læknasamtakanna (British Medical Association) að
greidd voru atkvæði í allsherjaratkvæðagreiðslu um verkfall.7
Verkföll Skurðlæknafélags Íslands og Læknafélags Íslands
hófust 27. október 2014 og lauk 7. og 8. janúar 2015. Verkfallið var
skipulagt í lotum með nokkrum hléum á milli og áttu aðgerðir að
standa fram í miðjan desember. Loturnar voru þrjár, 27. október
til 6. nóvember, 10.-20. nóvember og 8.-11. desember. Verkfallsað-
gerðir stóðu yfir í tæpar 11 vikur og voru haldnir yfir 80 samn-
ingafundir hjá samninganefndum þessara félaga.26 Sama dag og
verkfall lækna hófst birtist í dagblöðum heilsíðutilkynning frá
Læknafélagi Íslands, undirrituð af Þorbirni Jónssyni, þáverandi
formanni Læknafélags Íslands.
Í tilkynningunni kemur fram að læknum finnst miður að
fara í verkfall til að knýja á um bætt kjör, en neyðarmönnun og
undanþágur tryggi það að öryggi sjúklinga verði ekki ógnað en
óhjákvæmlegt er að einhverjir verði fyrir óþægindum. Einnig er
farið yfir kröfur lækna, starfsaðstöðu þeirra, nýliðun og að heil-
brigðisþjónusta á Íslandi sé ekki á ábyrgð lækna en þeim sé alls
ekki sama um hana. Að endingu er beðið um stuðning þjóðar-
Vísir, 10. maí 1972.
Verkfall lækna hefst í dag. Því miður. Læknar á Íslandi hafa í fyrsta sinn gripið til þess réttar síns
að leggja niður störf til að knýja á um leiðréttingu launa sinna. Neyðarmönnun og hugsanlegum
undanþágum er hagað með þeim hætti að öryggi sjúklinga sé ekki ógnað. Óhjákvæmilegt er þó
að aðgerðirnar valdi óþægindum. Okkur þykir það leitt.
Kjarabarátta lækna snýst ekki bara um laun heldur einnig um eðlilega endurnýjun í læknastéttinni.
Á undanförnum árum höfum við misst hóp lækna úr landi. Það er mikil blóðtaka fyrir okkur
öll. Meðalaldur lækna á Íslandi hækkar. Nýliðun í hópnum er nauðsyn. Augljóst er að í óefni
stefnir ef fram heldur sem horfir.
Stærsti þáttur alþjóðlegrar samkeppnishæfni í starfsumhverfi lækna er laun þeirra. En fleira kemur
til. Á meðal þess er vinnuálag, aðgengi að góðum tækjabúnaði, svigrúm til kaupa á nýjustu og
bestu lyfjum, þátttaka í framþróun læknavísindanna og fleira. Á öllum þessum sviðum hafa
Íslendingar dregist aftur úr og bilið fer ört stækkandi.
Læknar bera ekki ábyrgð á heilbrigðisþjónustunni á Íslandi. Okkur er hins vegar langt í frá sama
um hana. Í gegnum tíðina höfum við bæði axlað ábyrgð sem einstaklingar og sem heild eftir því
sem í okkar valdi hefur staðið. Við viljum gera það áfram. Þess vegna grípum við til aðgerða. Við
teljum það ábyrgðarleysi af okkar hálfu að bregðast ekki af alefli við þeim vanda sem við blasir.
Við biðjum um stuðning þjóðarinnar og skilning þeirra sem fá munu skerta þjónustu á meðan á
verkfallsaðgerðum stendur. Við skorum á stjórnvöld að bregðast hratt við. Leiðrétting á launum
lækna þolir ekki lengri bið.
Þorbjörn Jónsson
formaður Læknafélags Íslands
Verkfall
lækna
LÆKNAFÉLAG ÍSLANDS
Úr Fréttablaðinu, 27. október 2014.