Saga - 2011, Side 60

Aðferðir sem beitt var við rannsóknina voru annars vegar texta-
greining á skrifum um landshagi og hagræn efni og hins vegar
úrtaksrannsóknir á ullarframleiðslu og útflutningi á tveimur völdum
verslunarsvæðum á Íslandi. Tæknin við sjálfa ullarframleiðsl una
skiptir máli við mat á breytingunum. Misjafnt var hversu aðlögunar -
hæfar nýjar framleiðsluvörur gátu orðið í samhengi við verkhætti og
vinnulöggjöf samfélagsins.14 Ritskoðun var aflétt að hluta á 6. áratug
18. aldar til að stuðla að aukinni umræðu um viðreisnarmál og það
sem gæti horft til breytinga á högum ríkisins.15 Það gerði útgáfu
tímarita mögulega og þau hvöttu til greinaskrifa um afmörkuð mál-
efni sem varpa ljósi á hugarfar og viðhorf til samfélagsins á þessum
tíma. Með því að rýna í þessi skrif um viðreisn landshaga í danska
ríkinu fæst mikilvægur grunnur fyrir greiningu á þeim hugmyndum
sem fram komu um handiðnað og landshagi á Íslandi á svipuðum
tíma. Á síðasta fjórðungi 18. aldar voru gefin út tímarit bæði hér-
lendis og í Danmörku sem nýtt voru í þessu skyni.16 Skjalasafn
Landsnefndarinnar fyrri var einnig kannað ítarlega, en þar eru
umfangsmikil gögn um viðhorf í íslensku samfélagi um 1770 frá fjöl-
breyttum hópi landsmanna.17 Hér skapar samanburður á íslenskum
og dönskum aðstæðum aðra vídd í niðurstöðurnar, sem skiptir máli
fyrir heildarmyndina. Hægt er að bera saman hvað er sameiginlegt
og hvað skilur að í rökræðum um breytingarnar.
Hin hlið rannsóknarinnar snýr að því að kanna hverjar af þeim
hugmyndum sem fleygt var á loft, innan og utan stjórnsýslunnar,
voru framkvæmdar. einnig var kannað hvað var gert að frumkvæði
hrefna róbertsdóttir60
14 Wool and Society, bls. 70–77 (2.3. Sources and Methods).
15 Henrik Horstbøll, Natural Jurisprudence, Discourses of Improvement and the
Absolutist State. The Formation of Modern Economic and Historical Thought in Eigh -
teenth-century Denmark. Center for kulturforskning v/Aarhus Universitet,
Arbejdspapir 10 (Århus: Århus universitet 1988), bls. 24–28.
16 Það voru tímaritin Danmarks og Norges Oekonomiske Magazin (kiøbenhavn
1757–1764), Oeconomisk Journal (kiøbenhavn 1757–1758), Det Kongelige Danske
Landhuusholdnings-Selskabs Skrifter (kiöbenhavn 1776–1804), Islandske Maaneds-
Tidender (Hrappsöe og kiøbenhavn 1773–1776) og Rit þess íslenska Lærdóms -
listafélags (kaupmannahöfn 1780–1793). Fyrir þennan tíma voru skrif um
landshagi og viðreisnarmál málefni konungs og ekkert var gefið út um slík efni
nema með hans samþykki eða á hans vegum. Meirihluti skrifa um landshagi
fyrir þann tíma er eingöngu varðveittur á handskrifuðu formi.
17 Þjóðskjalasafn Íslands (ÞÍ.) Rtk. 18.1–18.8. Skjöl landsnefndarinnar fyrri 1770–
1771.
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:12PMPage60