Saga - 2011, Page 70

sem skrifað var á síðari helmingi 18. aldar, en þær hugmyndir áttu
sér margar hverjar rætur í þessum eldri skrifum.43
Þegar kom fram á 18. öldina varð algengara að rannsakendur
eða sendinefndir á vegum konungs kæmu til landsins til að kanna
grundvöll búsetu í landinu, náttúruauðlindir og aðra möguleika
landsins. Fyrir kom að Íslendingar tækju þátt í þeim leiðöngrum.
eftir því sem leið á öldina urðu rannsóknirnar ítarlegri og bæði sam-
félag og landshagir voru til skoðunar.44 Í mörgum þessara greinar-
gerða eru breytingar á ullarvinnslu nefndar, hvað muni gott geta af
þeim leitt og hvað gæti gerst ef ekki yrðu gerðar úrbætur. Ullar -
vefsmiðjur að dönskum og evrópskum sið voru lausn sem margir
litu til. Það var þó ekki aðeins að frumkvæði yfirvalda sem athug-
anir voru gerðar á möguleikum til breytinga og viðreisnar. eftir
miðja öldina var einnig farið að birta greinar í íslenskum tímaritum
sem varpa ljósi á hvernig rætt var um handiðnað og landshagi yfir-
leitt og það hvernig handiðnaðurinn gæti haft áhrif á þann veruleika
sem fyrir var. Uppbygging íslensku tímaritanna var með svipuðu
sniði og þeirra dönsku, og oft var óskað sérstaklega eftir efni til
umræðu. Þar tóku íslenskir embættismenn virkan þátt og hafa þau
skrif verið könnuð.
Skýr merki eru um að svipuð viðhorf hafi verið uppi á Íslandi og
í Danmörku um lagskiptingu hagkerfisins og víkjandi stöðu hand -
iðnaðar gagnvart landbúskap. Tryggja þurfti að jafnvægi héldist og
stoðir samfélagsins styrktust. Ullin og vinnufólkið voru helstu
auðlindir Íslands þegar kom að handiðnaði. Rökrætt var hvernig
mætti auka framleiðsluna, gera hana verðmætari og auka vinnu-
framlag landsmanna.45 Fyrst og fremst var litið svo á að auka þyrfti
vinnuframlagið yfir vetrartímann, tímann þegar lítið var hægt að
sinna sveitastörfum. Ætlast var til að handiðnaðurinn yrði lagaður
hrefna róbertsdóttir70
43 Samantekt athuganna minna á viðhorfum og hugmyndum um hagstjórn á
Íslandi á 18. öld og stöðu handiðnaðarins í breytingahugmyndum og hagrænni
hugsun þessa tíma er að finna í Wool and Society, bls. 180–181 (kafli 4.4.
expansion within the Rural equilibrium – Summary) og bls. 225–227 (kafli 5.4.
Balance and Industriousness – Summary).
44 Wool and Society, bls. 144–150 (undirkafli í 4.2: Political and economic
expeditions), bls. 176–177 (undirkafli í 4.3: expeditions and economic Policy)
og bls. 414–418 (Tafla 1. State expeditions on Icelandic Matters 1700–1800).
45 Þessi stefna á sér samsvörun víðar í ríkinu. Michael Bregnsbo hefur nefnt að
frá miðri 18. öld hafi einveldisstjórnin reynt að koma á hagstjórnarstefnu um
allt ríkið sem leiddi til framleiðsluaukningar. Innan Danmerkur hafi land
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:12PMPage70