Saga - 2011, Page 72

Jafnvægi milli sjávarbúskapar og sveitabúskapar bar nokkuð á
góma í samtímaumræðunni. Fyrst og fremst veltu menn því fyrir sér
hvort þessara búskaparforma væri vænlegra fyrir landsmenn þegar
erfiðleikar steðjuðu að. Mörg rök voru færð fyrir því að í raun þyrftu
sveitin og sjórinn að tengjast nánari böndum fremur en að sérhæf-
ast; sveitabóndinn að nýta sér sjóinn betur og sjávarbóndinn að taka
upp meiri sauðfjárrækt. Sjónarmið Magnúsar ketilssonar sýslu-
manns varpar nokkru ljósi á það hve æðstu embættismenn landsins,
Skúli Magnússon landfógeti og Ólafur Stefánsson amtmaður, voru
í raun sammála í þessu efni. Magnús lagði áherslu á að vinnumenn
til sveita sinntu spunavinnu að vetrum fremur en að fara til sjós, en
þeir félagar Skúli og Ólafur töldu brýnt að nýta gæði sjávarins og að
þeir sem við sjóinn byggju hefðu sauðfjárbúskap sér til halds
samhliða veiðunum. Fleiri röksemdum af svipuðum toga var varp -
að fram í tengslum við verkaskiptingu karla og kvenna almennt við
ullarvinnu. Þannig þótti arðbært að konur til sveita sinntu sér-
hæfðum spuna, vegna þess hve fljótar þær væru að spinna og hefðu
auk þess lægri laun en karlarnir. karlar gerðu meira gagn í verinu
þar sem þeir spynnu mun hægar en konurnar, en í staðinn áttu þeir
helst að sinna prjónaskap í landlegum til að nýta tímann.47
Umræða meðal sagnfræðinga um íhaldssemi og framfarir á 18.
öld hefur á síðustu árum snúist nokkuð um stéttaskiptingu og stöðu
sjávarútvegsins í íslensku samfélagi. Gísli Gunnarsson hefur tekið
þátt í þeirri umræðu og varpað áhugaverðu ljósi á innbyrðis lag-
skiptingu íslensks samfélags og meiningarmun byggðan á mismun-
andi hagsmunum. Hann hefur lagt áherslu á að þjóðfélagið hafi ein-
kennst af íhaldssömum samfélagsháttum og hugarfar landeigenda
verið ráðandi. Ákveðin hræðsla hafi verið við nýjungar, vistar-
bandið verið sterkt og sjávarútvegur ekki náð að dafna á sjálfstæð -
um grunni. Ríkjandi samfélagsöfl á Íslandi hafi verið andsnúin flest-
um umbótatillögum Dana á þessum tíma og því hafi þær margar
hverjar ekki náð fram að ganga.48 Í meginatriðum staðfesta rann-
sóknir mínar á viðhorfum til handiðnaðarvinnslu ullar sem nýjung-
ar í íslensku samfélagi á 18. öld þá sýn sem Gísli hefur dregið upp
hrefna róbertsdóttir72
47 Wool and Society, bls. 185– 190 (undirkafli í 5.1: Securing Working Hands), bls.
190–197 (undirkafli í 5.1: Balance between Land and Sea) og bls. 223–224
(undir kafli í 5.3: Adaptable Manufacturing).
48 Gísli Gunnarsson, Upp er boðið Ísaland. Einokunarverslun og íslenskt samfélag
1602–1787 (Reykjavík: Örn og Örlygur 1987), bls. 250–255 og 264–266.
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:12PMPage72