Saga - 2011, Blaðsíða 228

nefnilega ekki síður dramatískar en verið hafði árið 1952 og allt vann á móti
manninum sem virtist í upphafi hafa allt með sér (bls. 291–322). Það er veru-
lega ofmælt að sjálfstæðismenn hafi almennt verið Gunnari andsnúnir í
þeim kosningum; þvert á móti varð framboð hans að lokum „að flokks-
framboði, að vísu ekki í orði en vissulega í verki“ (bls. 318). Það var fremur
eftir kosningar að forystusveit Sjálfstæðisflokksins reyndi að skapa fjarlægð
á milli sín og Gunnars Thoroddsens (bls. 328–329). Þá má heita að hvörf
verði í sögu hans; hún þróast úr því að vera átakalítil saga pólitísks metorða -
manns yfir í andófs- og baráttusögu þar sem utangarðsmaðurinn tekst á við
flokksræðið og hefur betur. Bók Guðna Th. Jóhannessonar dregur mjög vel
fram hversu mikil skil eru á milli síðari stjórnmálaferils Gunnars Thorodd -
sens og þess fyrri. Þá urðu einnig þau tímamót í lífi Gunnars að hann gerðist
bindindismaður á áfengi, en augljóst er á þeim persónulegu heimildum sem
höfundur hefur haft úr að moða að Gunnar hafði lengi haft áhyggjur af eigin
áfengisneyslu (bls. 327).
Í kjölfar ósigursins í forsetakosningunum treysti Gunnar því að flokk-
urinn sæi honum fyrir virðulegri stöðu og sóttist m.a. eftir því að verða
bankastjóri í Landsbankanum, en fékk ekki starfið. Greint er frá skoðana-
skiptum innan flokksins vegna bankastjórastarfsins, sem litið var á nánast
sem eign flokksins til ráðstöfunar að vild (bls. 332–340). Gunnar varð þess í
stað hæstaréttardómari og síðan prófessor í lögum við Háskóla Íslands. Það
sem hann vildi þó helst var að hefja þátttöku í pólitísku starfi, en þar mætti
hann óvæntri andstöðu forystu flokksins og flokksmálgagnsins, Morgun -
blaðsins (bls. 349–355). eigi að síður náði hann kjöri til alþingis í næstu kosn-
ingum og reyndist hafa mikið fylgi í embætti varaformanns á flokksþingi
1971, þrátt fyrir andstöðu flokksforystunnar (bls. 367).
Það kemur skýrt fram að persónulegur metnaður er helsta forsenda þess
að Gunnar Thoroddsen sóttist eftir völdum á ný, en höfundur bendir á að
margir í flokknum hafi alla tíð litið á hann sem leiðtogaefni. „Hann veit að
hann er vel til foringja fallinn. Andstaðan eykur honum afl“ (bls. 358).
Næstu ár reis hann til forystu, varð formaður þingflokksins 1973 og vara-
formaður flokksins 1974. Hann var hins vegar talinn ofan af því að bjóða sig
fram gegn Geir Hallgrímssyni í formannskjöri 1973 (bls. 379–383). Greinilegt
er þó að Gunnar var tregur til að draga sig til baka og virðist hafa ákveðið
með sjálfum sér að formennska í þingflokknum væri jafngildi flokksforystu.
Þannig seildist hann til forystu í stjórnarviðræðum 1974 en hafði ekki erindi
sem erfiði; Geir Hallgrímsson varð að lokum forsætisráðherra (bls. 398–412).
Í hinu erfiða pólitíska umhverfi áranna 1978–1980 hafði staða Geirs hins
vegar versnað til muna. Hann hlaut t.d. ekki efsta sætið í prófkjöri á lista
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík fyrir alþingiskosningar 1978 (bls. 436) og eru
fá dæmi þess að formaður hafi haft jafn lítið fylgi í eigin flokki. krafa um
endurnýjun innan flokksins beindist raunar einnig gegn Gunnari, en hann
stóð af sér mótframboð á landsfundi 1979 (bls. 453–455). Í kjölfarið nýtti
ritdómar228
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage228