Saga - 2011, Side 229

Gunnar sér tækifærið til hins ýtrasta og myndaði ríkisstjórn í trássi við Geir
og flokksforystuna. Að mati höfundar hafði Gunnar „viljann til valda“ og
sjálfur taldi Gunnar allt sitt líf undirbúning fyrir þessa stund (bls. 493). Um
þetta hnitast að mörgu leyti greining höfundar á hinni pólitísku leikjafræði
stjórnmálanna árin 1968–1983, sem kallast á við fyrri bók hans, Völundarhús
valdsins (Reykjavík 2005). Sumir stjórnmálamenn höfðu skap til að leiða til
lykta erfiðar stjórnarmyndunarviðræður á borð við þær sem einkenndu
þetta tímabil. Í þeim hópi telur höfundur Gunnar og Ólaf Jóhannesson (bls.
406). Meðal hinna, sem ekki voru „stjórnsæknir“, voru Geir Hallgrímsson
og Benedikt Gröndal (bls. 494).
Pólitísk ævisaga Gunnars Thoroddsens er áhugavert innlegg í þann hluta
íslenskrar stjórnmálasögu sem lýtur að valdabaráttu og pólitískri refskák.
Gunnar verður dæmi um einstakling sem kemst til æðstu valda og nær
árangri í kapphlaupi um völd og vegtyllur. Á hinn bóginn segir bókin manni
ekki ýkja mikið um hugmyndasögu íslenskra stjórnmála; þar er aldrei kafað
undir yfirboðið. Það eru því tengsl á milli helstu kosta og galla bókarinnar.
Þeir sem náðu bestum árangri í íslenskum stjórnmálum á mælikvarða emb-
ættis- og valdaframa voru líkast til þeir sem voru á miðju stjórnmálanna
hverju sinni; höfðu óskýra og þokukennda hugmyndafræði og voru sveigj-
anlegir í stefnumálum ef það gat tryggt þeim æðstu embætti. Í íslenskri
stjórnmálasögu eftirstríðsáranna stendur því valið að einhverju leyti á milli
þess að rannsaka þá sem komust í valdastöður eða hina sem höfðu hug-
myndaleg áhrif, en varla er hægt að telja upp marga einstaklinga sem gerðu
hvort tveggja. Þannig verður Jónasar frá Hriflu, einars Olgeirs sonar og
vilmundar Gylfasonar minnst fyrir annað en það hvort eða hversu lengi þeir
voru ráðherrar. vandfundið er hins vegar betra dæmi um stjórnmálamann af
hinu taginu en viðfangsefni þessarar bókar, Gunnar Thorodd sen.
Sverrir Jakobsson
Jón espólín, SAGAN AF ÁRNA yNGRA LJÚFLINGI. Útgefandi einar
G. Péturs son. Bókmenntafræðistofnun Há skóla Íslands og Háskóla -
útgáfan. Reykjavík 2009. xxxiv + 127 bls.
Undanfarin ár hefur farið fram nokkur endurskoðun á upphafsskeiði
íslenskra lausamálsbókmennta í nútímaskilningi. Saga nútímaskáldsagna-
gerðar, sem jafnan var talin hefjast með útkomu Pilts og stúlku eftir Jón
Thoroddsen árið 1850, hefur verið víkkuð út, m.a. með útgáfu og greiningu
Þorsteins Antonssonar og Maríu Önnu Þorsteinsdóttur á verkum eiríks
Laxdal (1743–1816); Sögu Ólafs Þórhallasonar (1987), Ólandssögu (2006) og
útgáfu Matthew Driscoll á sögum Jóns Oddssonar Hjaltalín (1749–1835) í
Fjórar sögur frá hendi Jóns Oddssonar Hjaltalín (2006). Af sama meiði er sprottið
ritdómar 229
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage229