Saga - 2011, Page 235

húsakosti Bessastaða frá lokum 16. aldar og fram á 19. öld. Þessar upp-
skriftir auka gildi skýrslunnar mjög því svona er hún til jafns frumbirting
og umfjöllun fornleifafræðilegra og sagnfræðilegra gagna um þessa merku
valdamiðstöð á Íslandi, Bessastaði.
Í heild er skýrslan töluvert umfangsmeiri en gengur og gerist.
Sérstaklega er öll heimildavinna ítarleg og vönduð. Í öðrum kafla eru dregn-
ar saman ritheimildir um byggðasögu á Bessastöðum, sérstaklega með til-
liti til upplýsinga um einstök mannvirki, hlutverk þeirra, byggingargerð,
legu og innbyrðis afstöðu, og svo auðvitað aldur, þ.e.a.s. fjallað er um þær
heimildir sem birtar eru uppskrifaðar „á frummáli“ í viðaukanum. Til er
umtalsverður fjöldi ritheimilda um húsakost Bessastaða og gera þær
niðurstöður fornleifarannsóknanna enn athyglisverðari þar sem ritheimild-
irnar veita nýja sýn á þau rústabrot sem grafin voru upp, en líka vegna þess
að hægt er að leggja mat á gildi ritheimildanna í ljósi þeirra minja sem fund-
ust, í hverju ritheimildunum hugsanlega skeikar og af hverju það kann að
stafa. Á 17. öld fer heimildum um húsakost Bessastaða mjög að fjölga en þá
hefur staðurinn um nokkurt skeið verið aðsetur fulltrúa konungs á Íslandi.
eitt merkilegasta skjalið í þessu safni er úttekt á húsakosti ásamt uppdrætti
húsa og útsýnisteikningu af konungsgarðinum, sem Peder Raben stiftamt-
maður sendi konungi árið 1720 með það að markmiði að afla fjár til endur-
bóta á húsakosti Bessastaða. Skjalið eitt og sér er merkileg heimild enda elsti
uppdráttur húsa á Íslandi (bls. 135), en ekki síður þegar það er sett í sam-
hengi við minjarnar sem fundust árið 1987 undir gólfum Bessastaða stofu og
á hlaðinu framan við húsið.
Þriðji kafli skýrslunnar er langumfangsmestur og fjallar hann um upp-
gröftinn. Þar er hverju uppgraftarsvæði lýst og einstökum mannvirkjum
sem þar fundust. Það er eðli tæknilegra skýrslna sem þessarar að umfjöll-
unin um einstök mannvirki verður brotakennd. Á stundum getur því orðið
erfitt að fylgja lýsingunum eftir og skilja megininntak þeirra eða sjá fyrir sér
samhengi einstakra mannvirkja. Guðmundi tekst þó með ágætum að halda
innbyrðis samræmi í lýsingum sem auðveldar skilning á þeim mannvirkj-
um sem um er fjallað. eins eru mannvirkjalýsingarnar yfirleitt vel studdar
með útskýrandi myndefni. Árið 1987 fór í fyrstu allur uppgröfturinn fram
innanhúss, nánar tiltekið undir Bessastaðastofu. Hér var komið niður á
minjar landfógetabústaðarins frá því á fyrri hluta 18. aldar, sömu byggingar
og uppdráttur Peders Raben sýnir. Leifarnar eru fyrst og fremst af gólflög-
um, en fótstykki og aurstokkar gefa til kynna legu útveggja og benda til þess
að um bindingsverkshús hafi verið að ræða. Stærstur hluti þessara minja var
skilinn eftir óhreyfður og er til sýningar í fornleifakjallara Bessastaða. Ýmist
voru teknir borkjarnar eða grafnar litlar prufuholur niður á óhreyfða jörð til
að kanna eldri mannvist. Hvort tveggja benti til þess að mannvist hafi verið
á staðnum langt aftur eftir öldum, jafnvel aftur á landnámstíma. Guð -
mundur kemst reyndar að þeirri niðurstöðu að ólíklegt sé að nokkrar bygg-
ritdómar 235
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage235