Saga - 2011, Qupperneq 238

ingarmerki við þessa birtingaráætlun. Markmið áfangaskýrslna — að birta
áfanganiðurstöður vettvangsrannsókna á meðan rannsókn stendur yfir og
veita þannig fræðaheiminum upplýsingar um yfirstandandi rannsókn — er
í raun farið fyrir lítið. engin ástæða er til að halda eftir hugsanlegum
upplýsingum um vagnhúsið, sem ég tel að hljóti að hafa komið fram við
frekari uppgröft á staðnum árin 1992–93, heldur á að birta niðurstöður á
rannsókn hússins í heild sinni. Árið 1987 var því miður ekki hægt að ald-
ursgreina vagnhúsið (óvíst hvort betri upplýsingar um aldur hafi komið
fram við síðari uppgröft), en það virðist þó tilheyra yngri byggðasögu
Bessastaða, er að líkindum frá síðari hluta 18. aldar. Hitt er ljóst að hér er um
að ræða einstakt mannvirki í íslenskri fornleifafræði. Guðmundur dregur
fram í umfjöllun sinni athyglisverðar ritaðar heimildir um kerrur og vagna
á Bessastöðum og ná þær allt aftur til loka 16. aldar. Hins vegar vantar alla
fornleifafræðilega umræðu um mannvirkið. ekki er reynt að leita að fyrir-
myndum um vagn- eða kerruhús erlendis. Hvernig litu t.d. svona hús út í
Danmörku á 18. öld? Slík hús hljóta að hafa verið rannsökuð og þar fyrir
utan er ég þess fullviss að mörg þeirra standa enn. er hægt að öðlast betri
skilning á vagnhúsinu á Bessastöðum með samburði við sambærilegar
byggingar erlendis? Hefði mátt nálgast betri aldursgreiningu á húsinu með
slíkum samanburði? Þetta er sú fornleifafræðilega umfjöllun sem hefði þurft
að koma fram í skýrslunni, en hana vantar því miður.
Í lokin er það að segja um skýrslu Guðmundar Ólafssonar, Bessastaða -
rannsókn 1987, að gagnrýnin sem hér hefur verið varpað fram lýtur að mestu
leyti að framgangi og framkvæmd rannsóknarinnar á vettvangi. en þessa
tvo þætti er ekki hægt að skilja í sundur. Gagnrýni á framkvæmd og fram-
vindu vettvangsrannsóknarinnar verður ávallt bundin framsetningu henn-
ar í riti. Áfangaskýrslan er frá þessu sjónarhorni hluti vettvangsvinnunnar.
Þess vegna verður að meta annars fagmannlega og vel unna skýrslu í ljósi
þeirrar vinnu sem fram fór á vettvangi. Bessastaðarannsóknin verður sann-
arlega seint talin til dýrðarstunda íslenskrar fornleifafræði og engin breyt-
ing verður á því fyrr en allri rannsókninni hafa verið gerð skil í riti. Því vil ég
á ný lýsa þeirri skoðun minni að sökum þess hve margt fór úrskeiðis, bæði
á vettvangi og þeim 15 árum sem liðin eru frá lokum vettvangsrannsókna,
væri nær að viðurkenna stöðuna, leggja skýrsluskrifin til hliðar — a.m.k. um
sinn — og setja alla orku í að ljúka fullnaðarbirtingu á rannsókninni. Það er
vissulega rétt að úrvinnslan sem birtist í áfangaskýrslunum liggur að ein-
hverju leyti til grundvallar síðari heildarútgáfu, en með tilliti til þess hversu
öll vinna hefur gengið hægt tel ég nauðsynlegt að draga alla vinnuna saman
og einbeita sér að því að ljúka rannsókninni. enn eru átta áfangaskýrslur
óútkomnar og nú þegar virðist ljóst að Þjóðminjasafnið mun varla geta birt
meira en eina skýrslu á ári. Þess vegna verður útgáfu áfangaskýrslnanna
hugsanlega ekki lokið fyrir árið 2018. Þá verður að geta þess að skýrslan
Bessastaðarannsókn 1987 er að uppistöðu til sama verk og meistararitgerð
ritdómar238
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage238