Jökull


Jökull - 01.06.2000, Blaðsíða 8

Jökull - 01.06.2000, Blaðsíða 8
Holocene eruptions within the Katla volcanic system, Table 2. Chemical composition of basaltic tephra from intracaldera eruptions of the Katla system. – Efnasamsetning glers úr basísku Kötlugjóskulagi, K-1625. K tephra n SiO TiO Al O FeO MnO MgO CaO Na O K O P O Total K 1625 7 46,28 4,56 12,62 14,75 0,23 4,89 9,97 2,72 0,71 0,72 97,44 0,46 0,22 0,33 0,30 0,03 0,08 0,24 0,12 0,05 0,12 0,69 result of rapid escape of meltwater from the eruption site or high initial mass eruption rates. The vent area in several historical Katla eruptions is known either from sightings (1755, 1860, 1918) or from direct observation of the site (1823, 1918). In the latter case, the vent area was in the southeastern part of the caldera, near its margin. The location of ice cauldrons formed in 1955, as shown by Rist (1967), does not coincide with the location of the 1918 and 1823 eruption sites, which lie some 3 km farther south as described by G. Sveinsson (1919) and Austmann (S.t.s. Ísl. IV, 1907-15). Katla eruptions apparently occur on short fissures, but their length and orientation is difficult to assess from the scant descriptions. If the 1955 incident was caused by an eruption, a NNW-SSE trending 1-1.5 km long fissure is implied by the cauldrons. Its orienta- tion is sub-parallel to the caldera rim as defined by Björnsson et al. (1993 and this volume). The ice de- pression over the 1918 vent was 0.8-1 km wide from north to south but the E-W length could not be de- termined (G. Sveinsson, 1919). Another source esti- mated the length of the depression to about one Dan- ish mile (7-8 km) whereof a 0.5-0.8 km long chasm near its NW termination was thought to be the vent area (P. Sveinsson, 1919). The depression may have been partly modified by meltwater channels, in which case the original fissure was shorter than implied by the depression. All documented Katla jökulhlaups since the late 12th century have escaped from the caldera along the Kötlujökull pass onto Mýrdalssandur, with the exception of a minor “jökulhlaup” from below Sól- heimajökull during the 1860 eruption (Hákonarson, 1860). Accounts of volcanogenic jökulhlaups onto Skóga- and Sólheimasandur in the 13th and 14th cen- turies are not supported by field data (Dugmore, 1987; Larsen and Dugmore, unpubl. data), as the last jökul- hlaup to leave detectable deposits in sections around these sandur plains occurred in the early 10th cen- tury. Prehistorical jökulhlaups also escaped through the Entujökull pass (Sigurðsson, 1988). The historical jökulhlaups have emerged in several outbursts onto Mýrdalssandur, those of the first day usually being most voluminous. The first 15 km of their route lies below, within or on top of the Kötlujökull glacier, and they may emerge out from under its snout or break out well above the ice margin. The locations of the out- lets determine the routes across Mýrdalssandur, some of which are shown in Figure 4. Jökulhlaups accompanying Katla eruptions are a mixture of meltwater, ice and volcanic debris, mostly in the ash and lapilli range (Einarsson, 1975; Sveins- son, 1994). They have been defined as debris flows (Jónsson, 1982; Maizels, 1993), water floods (Karls- son, 1994; Tómasson, 1996) and as alternating be- tween mud flows and water flows (Björnsson, 1993) on their 35-40 km route from the eruption site to the coast. The velocity of the leading edge of the 1918 jökulhlaup on Mýrdalssandur plain was close to 20 km/h or 6 m/s according to eyewitness accounts (Jóhannsson, 1919) while sediment structures indi- cate a velocity of up to 15 m/s in channels (Maizels, 1993). The maximum discharge for the 1918 jökul- hlaup has been estimated at 100.000 to 300.000 m /s and the volume of meltwater has been estimated to be as much as 8 km (Tómasson, 1996). Estimates of water-transported volcanic debris vary between 0.7 and 1.6 km respectively (Larsen and Ásbjörnsson, 1995; Tómasson, 1996). Lightning is common in the clouds of the Katla eruptions. Lightning frequency appears to correlate to the intensity of the eruption, but occurrences are also reported when activity is low. When frequency is highest, lightning occurs at intervals of a few seconds. Most appear to be intracloud discharges but strikes be- JÖKULL No. 49 7
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.