Jökull


Jökull - 01.06.2000, Blaðsíða 20

Jökull - 01.06.2000, Blaðsíða 20
Holocene eruptions within the Katla volcanic system, The field observations are supplemented by de- scriptions of the conditions that met the first settlers in the late 9th-early10th century in the Book of Set- tlement, and these two independent sources support each other on certain points. One description places a large lake in the Álftaver district. Present geologi- cal conditions support the existence of a lake behind the moraine in the northern part of Álftaver (Figure 8), where rootless cones indicate that the lava flowed over a wet area or into a lake before banking against the moraine. Descriptions and definitions of the early set- tlements imply that large parts of the area now known as Mýrdalssandur were suitable for farming, i.e. ex- tensively vegetated. This implies that rather stable or low energy conditions had prevailed in the area for an extended period. The 9th century coastline can be crudely recon- structed from the descriptions in the Book of Set- tlement and from younger descriptions (S.t.s. Ísl. IV, 1907-15). The former refers to a fjord in the area to the west of cape Hjörleifshöfði, with the head towards the cape. It has recently been argued that the fjord was a lagoon behind a sandbarrier (Imsland and Larsen, 1993), analogous to the present inlets on the south and southeast coast (Figure 8). The younger sources de- scribe conditions along the coastal cliffs between Vík and Höfðabrekka where no beach existed until after 1660 A.D. Consequences of the Eldgjá fires Immediate effects of a catastrophic event The Eldgjá eruption changed the landscape, hydrol- ogy and utilization potential of large areas in S- Iceland. About 800 km of land were covered by new lava that raised the topography, blocked water- ways and permanently changed the run-off pattern of an area extending from the Mýrdalssandur in the west to Landbrot in the east. A considerable part of the 800 km overrun by the lavas was vegetated. Over 20.000 km were affected by the tephra fall on land. Some 2600 km were covered by over 20 cm thick tephra and severely damaged. Of these, roughly 600 km were buried below more than100 cm thick deposits and permanently laid waste. The changes were most radical within 30 km east of the Mýrdalsjökull massif. Álftaversafréttur, Skaftártunga and Álftaver were affected by heavy tephra fall, lava flows, a hyaloclastite flow and jökul- hlaups. The lava from S-Eldgjá followed river valleys and gorges to the low areas, forcing rivers in Álfta- versafréttur out of their beds. At Álftaver the lava banked against and was deflected westwards by the moraine, filling in a lake/wet area in the process, then turning southwards to the coast of that time, possibly extending it seawards. The lava fronts on the sandur east of Kötlujökull blocked previous routes of melt- water and jökulhlaups to the east. Hyaloclastite flows at Kriki may have changed the topography below Kötlujökull and consequently the pre-eruption paths of meltwater. A tephra blanket more than 1 m thick suffocated the existing vegetation and filled in gul- lies and depressions. Extensive soil erosion followed, which may have resulted in complete denudation lo- cally, e.g. in Álftaversafréttur. Where the thickness exceeded 0.5 m the tephra prevented recovery of the vegetation for centuries. After more than a millen- nium some of these areas still have only a thin, easily punctured soil and vegetation cover. The extent and effects of jökulhlaups accompany- ing the Eldgjá event cannot be realistically estimated because the Eldgjá lavas and post-Eldgjá jökulhlaups in the Mýrdalssandur area have covered most of their tracks. The nickname Aurgoði (Lord of the mud) of a second generation Norse settler in that area im- plies that water-transported sediments (aur = mud) occurred within his estate. Broadly speaking, ar- eas along the eastern and northern periphery of the Mýrdalsjökull ice cap may have been affected to a greater or lesser extent by the Eldgjá jökulhlaups. Topographical changes below the Mýrdalsjökull ice cap can only be guessed at. Accumulations of vol- canic debris within the caldera and elsewhere along the subglacial part of the erupting fissure are likely to have caused changes locally. Erosion by meltwater may have been substantial in some areas. Subsidence of the caldera floor as a consequence of such large eruption is also a definite possibility. Whatever the causes, drainage from the caldera was permanently al- tered as a consequence of the Eldgjá event; pre-Eldgjá jökulhlaups escaped through the Sólheimajökull and JÖKULL No. 49 19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.