Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Side 7

TMM 2013 · 3 7
Jón Karl Helgason
Vofa Hitlers
Íslensk bókmenntasaga 5.–12. maí 1945 1
Í byrjun maímánaðar 1945 rætist tveggja ára gömul forspá skáldsins
Steins Steinarr, „tindátarnir bognuðu / og bráðnuðu eins og smér. / Svo
hörmulegan ósigur / beið aldrei nokkur her“,
segir í niðurlagi barnaævintýris þeirra Nínu
Tryggvadóttur. Og það er einmitt á þeim
tímamótum sem frásögn okkar hefst, skömmu
eftir að óumdeildur höfuðpaur síðari heims-
styrjaldar sviptir sig lífi í neðanjarðarbyrgi
í Berlín, líkt og eftir forskrift skáldsins: „Og
fólkið sagði: Burt með svona / bölvað ekki
sen pakk / og tindátarnir flýðu / og foringinn
sprakk.“2 Steinn lætur þess hins vegar ógetið
að sprengjubrotum einræðisherrans rignir
yfir veröldina svo dögum skiptir eftir að ófriðarskýin leysast upp.
5545
Síbil er tuttugu og fjögurra ára gömul þegar hún sér föður sinn myrtan.
Það gerist daginn eftir að Þjóðverjar gefast upp fyrir bandamönnum. Lungi
Kaupmannahafnarbúa er á götum úti að fagna langþráðum endalokum sex
ára hörmunga. Þau feðginin sitja að hádegisverði í matsal Bartoli-gistiheim-
ilisins við Upsalagötu þegar þrír vopnaðir menn koma þangað inn með
borða dönsku frelsishreyfingarinnar á handleggnum og skipa Íslendingnum
að koma með sér. Hann spyr hvaða umboð þeir hafi til handtöku en þeir telja
það engu skipta. Burt með svona bölvað pakk, tjá þeir með fasi sínu og fram-
komu. Tveir mannanna eru með vélbyssur, sá þriðji er vopnaður skamm-
byssu. Þegar faðir Síbiljar neitar að hlýða ítrekar einn þremenninganna að
þeim sé dauðans alvara og hótar að hleypa af. Sjö aldir eru liðnar frá því að
annar íslenskur rithöfundur stóð í svipuðum sporum og bað sér árangurs-
laust vægðar. Skáldið Guðmundur Kamban bregst öðruvísi við. „Saa skyd!“
segir hann.3