Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Side 16

16 TMM 2013 · 3
Elín Björk Jóhannsdóttir
Í greipum mannætunnar
Menningarleg bannsvæði í Leyndarmálinu
hans pabba eftir Þórarin Leifsson
Barnabók Þórarins Leifssonar, Leyndarmálið hans pabba: Bók handa
börnum með foreldravandamál (2007)1 fjallar um systkinin Hákon og Siddu
og óvenjulegt vandamál þeirra: Pabbi þeirra er mannæta. Bókin er prýdd
myndlýsingum eftir Þórarin sem bæta við merkingarheim verksins. Mannát
er frekar óvenjulegt umfjöllunarefni í barnabókum í dag en vert er að hafa í
huga að vald tengist flestum túlkunum á mannáti í menningu og raunveru-
leika og það á einnig við um mannátið í Leyndarmálinu. Túlkunarmögu-
leikar mannátsins í textanum eru frekar opnir og þannig er lesanda gert
kleift að túlka mannátið sem ýmis önnur hræðileg fyrirbæri. Hér verður
skoðað hvernig húmor og fantasía eru notið til að tala við börn um menn-
ingarleg bannsvæði í Leyndarmálinu.
Fantasían
Mannátssagan í Leyndarmálinu hans pabba er sett fram í bókmenntagrein
fantasíunnar og þannig er tekist á við hið alvarlega viðfangsefni: Mannát
og mögulegar táknrænar merkingar þess. Fantasíur endurspegla raunveru-
leikann því þó að í þeim gerist hlutir sem ekki geta gerst í raunveruleikanum
þá er fantasían einungis til í sambandi sínu við hið raunverulega (Todorov
1973:20).
Barnabókmenntir bjóða upp á griðastað þar sem börn geta tekist á við
hættur og tekið á freistingum hins illa sem hins góða einsog bókmennta-
fræðingurinn Maria Tatar hefur fjallað um (2009:12). Sem fantasía tekur
Leyndarmálið hans pabba á raunverulegum ógnum sem börnum getur
stafað af fullorðnum, og þá ekki síst foreldrum sínum. Raunverulegri ógn
er lýst á táknrænan hátt með hjálp óhugnaðarins sem felst í mannátinu og
mannátsógninni. Leyndarmálið í Leyndarmálinu er nógu fjarstæðukennt til
þess að geta tæplega verið raunverulegt vandamál sem börn þurfa að kljást
við. Það er hinsvegar táknrænt fyrir ýmis önnur vandamál sem vitað er að
börn þurfa að líða fyrir einsog nánar verður farið í hér að neðan.
Í mannáti felst öfug fæðingarmynd, sérstaklega þegar um er að ræða át