Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Side 50

E g g e r t Þ ó r B e r n h a r ð s s o n
50 TMM 2013 · 3
spekúlera í þessum gömlu myndaalbúmum. Þannig var langafi minn, sá sem
ég sæki nafnið mitt til, alltaf bara mynd á vegg sem hékk uppi á öllum heim-
ilum barna hans þegar þau voru orðin fullorðin. Eftir þessar myndapælingar
eru tengsl mín við nafnið orðin önnur, en í gegnum tíðina hef ég haft tiltölu-
lega lítinn áhuga á eigin ætt og uppruna. Kannski var ég á svipuðum slóðum
og unga kynslóðin sem var gagnrýnd í dagblaðinu Vísi 23. febrúar 1942 með
þessum orðum: „Þjóðin okkar hefur löngum gert sér það að metnaðarmáli
að vita nokkur deili á ætt sinni. Slíkt á að vera hverjum sönnum Íslendingi
metnaðarmál. En í hafróti síðustu tíma virðist meðvitundin fyrir ætt og upp-
runa Íslendinga vera tekin að sljóvgast. Það er t.d. altítt að börn og unglingar
hafi enga hugmynd um hverra manna þau eru. Þau vita rétt aðeins um nöfn
foreldra sinna en stundum ekki einu sinni um nöfn afa síns og ömmu! Slíkt
andvaraleysi um ætt sína bendir til andlegrar úrkynjunar. Hér verður að
gerast breyting á.“
Þetta leiðir hugann að hinum mikla heimildasjóði sem elstu kynslóðir
þjóðarinnar búa yfir með frásögnum sínum og minningum. Væri ráð að
tengja náið saman myndir úr fjölskyldualbúmum og heimildaviðtöl við eldra
fólk? Hleypa af stokkunum rannsóknarverkefnum vítt og breitt um landið
þar sem munnleg saga væri í öndvegi en viðtölin væru markvisst tekin í
samhengi við ljósmyndir úr fórum viðmælenda? Reynsla mín segir að þetta
geti verið vænlegt til árangurs. Öðru verkefni í svipuðum anda væri vert að
gefa aukinn gaum í samfélagsfræða- og sögukennslu í grunn- og framhalds-
skólum. Mætti ekki virkja nemendur betur í verkefnavinnu þar sem þeir
tækju t.d. viðtal við foreldra, afa og ömmu eða annað venslafólk í tengslum
við vel valdar ljósmyndir í fjölskyldualbúmum? Nemendurnir myndu síðan
tengja myndir og munnlega frásögn við aðrar sögulegar heimildir og ljúka
þannig verkefninu. Þá geta gamlar fjölskyldumyndir gefið tækifæri til
þess að jafnvel fjarskyldir ættingjar hittist og reyni að finna út hverjir eru
á myndum og hvar þær eru teknar og þar með treyst fjölskyldubönd eða
kynnst áður ókunnu skyldfólki.
Þannig mætti vafalaust nota ljósmyndirnar í gömlu albúmunum með
ýmsum hætti. Ekki má vanmeta þann fjársjóð sem felst í þessum myndum.
Notum fjölskyldualbúmin!