Morgunblaðið - 28.02.2019, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 2019
Alþjóðaheilbrigðisstofnuningaf árið 1948 út skilgrein-ingu á heilsu þar sem segirað heilsa sé fullkomin lík-
amleg, andleg og félagsleg vellíðan
en ekki einungis að vera laus við
sjúkdóma og örorku. Þessi skilgrein-
ing hefur verið gagnrýnd fyrir að
vera draumsýn því að fullkomin vel-
líðan sé ekki til. Það sé því ekki skyn-
samlegt að nálgast heilsu á þann hátt,
þannig sé eiginlega enginn heil-
brigður, sem getur varla verið rétt né
gott. Betra sé því að skilgreina heilsu
með því sem kallað hefur verið já-
kvæð heilsa sem er heilbrigði með
áherslu á að heilsa sé hæfnin til að
geta aðlagað sig og nýtt sjálfstjórn til
að horfast í augu við félagslegar, lík-
amlegar og andlegar áskoranir.
Verum sjálf við stjórnvölinn
Þessi nýja skilgreining á uppruna
sinn í Hollandi hjá heimilislækninum
Machteld Huber sem hefur helgað
sig rannsóknum á nálgun á heilsu.
Hún telur mikilvægt að fólk með
langvinna sjúkdóma sjái hlutina í
samhengi, sé við stjórnina en fari
ekki í fórnarlambshlutverkið. Nálg-
unin snýst því um þrautseigju, að
takast á við veikindi, vera sjálfur við
stjórnvölinn, finna út hvað er mik-
ilvægast og reyna að aðlagast nýjum
veruleika eins og kostur er og halda
heilsu þrátt fyrir langvinnan sjúk-
dóm.
Machteld gerði stóra rannsókn til
að komast að því hvaða þættir skipti
máli fyrir heilsu. Hún komst að þeirri
niðurstöðu að skipta megi jákvæðri
heilsu í sex aðalsvið heilsu sem hún
kallaði lífshjólið en með því mætti fá
innsýn í það hvort líf okkar sé í góðu
jafnvægi og hvaða þætti er þörf á að
vinna með.
Ráða við aðstæður
og finna tilgang
Eitt svið er líkamleg virkni sem
getur þýtt að læknisskoðun núna
sýnir engar óeðlilegar niðurstöður,
líkamleg geta er í samræmi við aldur,
að hafa heilbrigt útlit og orku og vera
nánast verkjalaus. Andleg vellíðan er
annað, þ.e. að hafa andlega hæfni og
geta hugsað skýrt, að vera í góðu
skapi, sýna jákvæðni og sjálfsöryggi,
hafa tök á lífi sínu og ráða við per-
sónulegar aðstæður.
Þriðja er tilgangur, það er að geta
fundið tilgang með lífinu og gert hluti
sem skipta máli, hafa hugsjónir og
trú á framtíðinni og sætta sig við og
vera ánægður með lífið.
Lífsgæði er það fjórða, þ.e. að upp-
lifa lífsgæði og finna til hamingju
megnið af tímanum, geta notið lífsins,
finna til heilbrigðis og hraustleika,
telja sig blómstra, finna fyrir lífsgleði
og vera í góðu jafnvægi.
Fimmta er þátttaka, en í því felst
að geta viðhaldið félagslegum
tengslum, hafa stuðningsnet, vera
ekki einmana, finna fyrir viður-
kenningu eða tilheyra í félagslega
umhverfinu, taka þátt og vinna við
eitthvað sem telst mikilvægt hvort
sem það er launað eða ólaunað.
Dagleg virkni rekur lestina, þ.e. að
geta klætt mig og séð um eigið hrein-
læti og heimilishald, geta unnið laun-
að eða ólaunað og vera heilsulæs, þ.e.
geta skilið læknisfræðilegar leiðbein-
ingar og farið eftir þeim.
Skilja eðli og framgang heilsu
Heilsa er þannig mun fjölbreyttari
en við höfum hingað til hugsað hana,
margt sem hefur áhrif og margt
hægt að gera til að halda heilsu. Gild-
ir þar að jafnaði þrautseigja eða lang-
hlaup en ekki skyndilausnir eða
sprettir eins og svo oft er reynt að
selja fólki í fjölmiðlum og víðar, iðu-
lega sem illa dulbúnar auglýsingar
um vöru, kúr eða annað sem á að
leysa allan vanda.
Í heilsugæsluna kemur gjarnan
fólk með langvinna sjúkdóma og
heimilislæknar og annað starfsfólk
reynir að hjálpa og leita lausna eins
og hægt er miðað við nútímaþekk-
ingu og -tækni. Oft fer eftirlit fram á
3ja til 6 mánaða fresti og stundum ár-
lega eða bara eftir þörfum. Þannig er
tíminn sem fer í eftirlit í heilsugæsl-
unni eða annars staðar oftast aðeins
nokkrar klukkustundir á ári en allar
hinar meira en 8 þúsund klukku-
stundirnar er fólk með sjálfu sér. Það
segir sig því sjálft að það skiptir mjög
miklu máli að skilja eðli og framgang
veikinda og heilsu og reyna að
stjórna lífi sínu og gera það sem hægt
er til að bæta líðan og auka lífsgæði.
Jákvæð heilsa og mikil lífsgæði
Morgunblaðið/Eggert
Fjallganga Útiveran bætir og kætir. Frábært að fylla lungun af lofti og
leggja svo á brattann. Að komast svo á toppinn er sálrænn sigur.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Læknir Margt er hægt að gera til að halda heilsu. Gildir þar að jafnaði
þrautseigja eða langhlaup, segir Elínborg Bárðardóttir í greininni.
Heilsuráð
Elínborg Bárðardóttir. Kennslustjóri
sérnáms í heimilislækningum. Læknir
við heilsugæsluna í Miðbæ og á Þróun-
armiðstöð íslenskrar heilsugæslu.
Morgunblaðið/Eggert
Heilsa Að geta notið lífsins, finna til heilbrigðis og hraustleika, telja sig blómstra og vera í góðu jafnvægi.
Unnið í samstarfi við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðsins.
Dagný Hermannsdóttir sem getið hef-
ur sér gott orð fyrir súrkálsgerð mætir
í Lífsstílskaffi í Kringlusafni – Menn-
ingarhúsi Borgarbókasafnsins í
Reykjavík í dag, fimmtudaginn 28.
febrúar kl. 16.30. Þar ætlar hún að
upplýsa gesti og gangandi um leynd-
armál súrkálsgerðar. Hvað þarf til að
gera súrkál og hver er galdurinn við
matargerðina? Eins býður Dagný fólki
að smakka þetta lostæti sem hún
skrifaði um í bókinni Súrkál fyrir sæl-
kera sem kom út fyrir nokkrum miss-
erum og fékk góðar viðtökur.
Við súrkálsgerð eru margar aðferðir
til, en þetta er ein af þeim bylgjum í
matargerðarmenningunni sem nú rísa
hátt og áhugi almennings er mikill.
„Mér finnst frábært að eiga alltaf
meðlæti tilbúið í ísskápnum. Sama
hvaða letimáltíð maður snarar upp
hvunndags þá verður hún alltaf betri
ef maður hefur eitthvert skemmtilegt
súrkál með,“ sagði Dagný í viðtali við
Morgunblaðið nýlega.
Menningarhúsið í Kringlusafni í dag
Dagný kynnir súrkálsgerð
Morgunblaðið/Hari
Súrkál Dagný með lostætið.
Á heimasíðunni Tóneyra.is er athygl-
inni beint að tón- og taktblindu en það
eru raskanir sem einkennast af lag-
leysi og erfiðleikum við að skynja takt
í tónlist. Nú býðst fólki að taka þátt í
vísindarannsókn á vegum Íslenskrar
erfðagreiningar þar sem markmiðið er
að rannsaka erfðabreytileika sem
hafa áhrif á tóneyra og taktvísi og
tengsl þessara eiginleika við raskanir
á borð við málþroskaröskun og les-
blindu.
Allir sem hafa náð átján ára aldri og
eiga rafræn skilríki geta tekið þátt,
svarað stuttum spurningalista og
leyst verkefni á vefsíðunni. Þegar því
er lokið fá þeir upplýsingar um
frammistöðu sína og hvort hún bendi
til tón- eða taktblindu.
Að því er fram kemur í frétt frá Ís-
lenskri erfðagreiningu virðist takt-
blindan að einhverju leyti haldast í
hendur við lesblindu og málþrosk-
araskanir en talið er að ónákvæmni í
úrvinnslu hljóðs í tímarúmi geti orsak-
að vandamál í skynjun á tali og takti.
Tóneyra og taktur nú í rannsókn
Eikjuvogur 29 - 104 Rvk.
s: 781-5100
Opið: Mán-fim: 12-18
fös: 12-16
VOR
2019